فهرست مطالب

أَعْمَالِهِ بِدَلالَتِهِ إِلَيْهِ، مَا كَانَ لَهُ عَلَى اللَّهِ ـ جَلَّ وَ عَزَّ ـ حَقٌّ فِي ثَوَابِهِ، وَ لا كَانَ مِنْ أَهْلِ الاِيمَان.⁽¹⁾

آگاه باش، اگر مردى همه شب به عبادت برخيزد، و همه روز، روزه بدارد، و همه دارايى اش را، انفاق كند و همه عمر حج گزارد، امّا ولايتِ ولىّ خدا را نشناسد، تا از او پيروى كند و كارهايش را به راهنمايى او سامان دهد، نه براى او بر خداوندِ ـ جليل و عزيز ـ حقِّ پاداشى است و نه، او از مؤمنان است.

8 ـ در ذيل سخن خداى تعالى: «فَاسْتَمْسِكْ بِالَّذِي أُوحِىَ إِلَيْكَ إِنَّكَ عَلَى صِرَاط مُسْتَقِيم. وَإِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَلِقَوْمِكَ وَسَوْفَ تُسْأَلُونَ.⁽²⁾

پس بدان چه به تو وحى شده است، دست بياز، كه بى گمان تو بر راه راست هستى. و همانا آن، ياد كَردى براى تو و قوم توست و زودا كه بازخواست شويد»، از امام صادق (عليه السلام) و همين طور از امام محمّد باقر (عليه السلام) ، آمده است كه فرمودند:

فَرَسُولُ اللَّهِ (صلى الله عليه وآله) الذِّكْرُ، وَ أَهْلُ بَيْتِهِ ألْمَسْؤُولُونَ، وَ هُمْ أَهْلُ الذِّكْر.⁽³⁾

پيامبر خدا، «ذكر» است، و اهل بيت او، همانانند كه بازخواست خواهند شد، و ايشان، اهل ذكراند.

اين دو امام بزرگوار، فرمودند: مراد از قومِ پيامبر (لِقَوْمِكَ)، مائيم، و مراد از «صراط مستقيم» همان راه و روشى است كه قرآن كريم ارائه داده است; بدين معنا كه خداى تعالى به پيامبر گرامى اسلام فرمود: از آنجا كه اين كتاب (قرآن)

(«ذكر»، يادآورى) است و مايه بيدارى تو و قوم توست (اهل بيت (عليهم السلام) )، مسئوليتى بزرگ بر دوش تو و بر دوش آنان (اهل بيت (عليهم السلام) )، برنهاده است. بر اين اساس، مُفاد و مفهوم اين دو آيه، به ضميمه و پيوست رواياتى كه در ذيل آن ها آمده است، خداى تعالى، امامان شيعه (عليهم السلام) را، هم چون پيامبر (صلى الله عليه وآله) ، در جايگاهِ هدايت خلق و سامان دهىِ زندگى مادّى و معنوى آنان، قرار داده است; يعنى آن ها نيز، چون پيامبر (صلى الله عليه وآله) ، از سوى خداوند براى هدايت و سامان دهى جامعه دينى، برگزيده شده اند كه بايد امورِ دينى و دنيايى مؤمنان را، بر اساس طرحى كه قرآن كريم ارائه داده است، سامان داده و اين مسئوليت بزرگ را، كه پس از پيامبر گرامى، هر يك پس از ديگرى، بر عهده دارند و در رستاخيز درباره آن، بازخواست خواهند شد: «وَسَوْفَ تُسْأَلُونَ»، جامه عمل بپوشند.

نتيجه آن چه در اين دو آيه با پيوستِ روايات، بدان ها اشاره شده، عبارت است از:

1 ـ امامان شيعه (عليهم السلام) همگى، چون پيامبر (صلى الله عليه وآله) هدايتگر مردمند.

2 ـ آموزه هاى قرآنى بيانگرِ طرحى است، كه بر اساس آن جامعه دينى تدبير مى شود.

3 ـ امامان شيعه (عليهم السلام) هم چون پيامبر (صلى الله عليه وآله) ، نبايد در انجام رسالتى كه بر دوش دارند، كوتاهى وَرْزند.

4 ـ آن بزرگواران هم چون پيامبر، در قبال اين مسئوليت الهى در پيشگاه خداوند، بازخواست خواهند شد.

5 ـ امامان (عليهم السلام) داراى فهم معصوم اند; يعنى «فهم معيار» و آشناىِ به كتاب الهى.

فصل سوّم: امامت ابراهيم (عليه السلام)