فهرست مطالب

خطاى دوّم:

مؤلّف در كتاب خود، زير عنوانِ: «آيا كشتن امام به سود اسلام بود؟»⁽¹⁾ و همين طور، زير عنوانِ: «خسارت جبران ناپذير»،⁽²⁾ بر اين تصوّر است كه حادثه كربلا و در نهايت، شهادت آن شهيد بزرگ، براى اسلام و مسلمانان خسارت بوده است.

خطاى سوّم:

و امّا خطاى سوّم اين كه، با تأمّل در كتاب ياد شده، بر اساس تحليلى كه از قيام عاشورا شده است، روشن مى شود كه قيام امام (عليه السلام) هيچ توجيه مقبولى، جز دفاع شخصى ندارد. بدين معنا كه امام (عليه السلام) آن گاه كه خود را در محاصره دشمن ديد و از پيروزى و حركت اصلاحى خود مأيوس شد ـ از آنجا كه تسليم دشمن شدن شايسته شخصيّت و جايگاه معنوى و كرامت انسانى او نبود ـ به دفاع از خود و خاندانش، ايستادگى كرد و سرانجام در اين راه به شهادت رسيد.

و امّا آن چه در اين كتاب بدان پرداخته مى شود بررسى و نقد و تحليل همين سه خطاى اساسى است.

نخست: اين كه مؤلّف از يك سو، بر آن است كه امام (عليه السلام) براى تأسيس حكومت و انجام اصلاحات اساسى قيام كرد:

محيط سياسى اسلام تشنه قيام و اقدام اوست و روح بزرگ و اصلاح طلبِ امام (عليه السلام) هم پيش از وقت، منتظر فرصت بود كه پس از مرگ معاويه اگر شرايط مساعد باشد، اصلاحات وسيعى را در

زمينه تشكيل حكومت و ساير شئون حياتى مسسلمانان شروع كند و از كشور اسير و ضربت خورده اسلام، كشورى آزاد و آباد بسازد. و چنان كه آرزوى مردم عدالت خواه است، جهان اسلام را به سوى تكامل مادى و معنوى رهبرى نمايد. اين بود محيط سياسى اسلام و اين بود موقعيت امام حسين (عليه السلام) و اين بود آرزوى مردم.⁽¹⁾

و امّا از سوى ديگر، اين پرسش را مطرح مى كند:

طبق روايات قطعى، رسول خدا (صلى الله عليه وآله) قبلا شهادت حضرت سيّدالشهداء را پيش گويى فرموده بود و خود امام حسين (عليه السلام) از همان زمان كودكى مى دانست كه سرانجام شهيد خواهد شد. ولى آيا امامى كه مى داند كشته مى شود چگونه ممكن است تصميم بگيرد، كه با نيروى نظامى خويش حكومت يزيد را بكوبد؟.⁽²⁾

قهراً نتيجه تصالح ميان آن نظريّه و اين پرسش، آن است كه امام (عليه السلام) در مبارزه با يزيد، از اين كه در نهايت به شهادت خواهد رسيد، آگاه نبوده است; چرا كه عزم راسخ بر تأسيس حكومت با آگاهى از كشته شدن، پيش از تحقّق مقصود، به هيچ روى قابل تصالح و توجيه معقولى نيست. و اين پريشان گويى از جانب مؤلّف از آن روست، كه به گمان او آماده شدن براى مبارزه و بسيج نيروها براى نيل به مقصود از يك سو، و آگاهى از شهادت در اين مبارزه از سوى ديگر، امكان پذير نيست. و به طور قطع، لازمه چنين گُمان نادرستى، همان انكارِ آگاهى از شهادت در اين مبارزه است. و دريغا، كه بيش ترِ مباحثِ كتابِ " شهيد جاويد " بر پايه همين گُمان نادرست، بنا نهاده شده است.

دوّم: اين كه، دليل هاى عامّ وشاملى كه آگاهى از غيب را براى هر امامى و به ويژه، امام حسين (عليه السلام) اثبات مى كند، مورد انكار مؤلّف قرار گرفته است; پاره اى را، به لحاظ استناد تاريخى مردود شناخته وپاره اى ديگر را، به لحاظ محتوا مورد ترديد قرار داده است.

في الْمَثَل، در توضيح معناى سخن امام (عليه السلام) كه فرمود: «مَنْ لَحِقَ بِى اسْتَشْهَدَ; هر كس با من آيد، به شهادت خواهد رسيد» مى گويد:

منظور امام (عليه السلام) در اين سخن آن است كه هر كس به من ملحق شود، در معرض شهادت خواهد بود.⁽¹⁾

در حالى كه معناى «اِسْتِشْهَاد» جز شهادت و كشته شدن نيست. اين اصرارِ پر شگفتِ نويسنده، براى توجيه هاى سردِ خود، ريشه در باورِ او دارد; يعنى بر اين باور است كه امام در اين سفر از پايان كار خود (شهادت)، آگاه نبوده است.

انگيزه انكار:

البته ما بر اين باور نيستيم كه همه دليل ها بر آگاهى امام از شهادت خود، به لحاظ تاريخى، قطعى است. اگر چه محقّقان و بزرگان از مقتل نويسان، همين ها را قطعى دانسته و به آنها استناد كرده اند. ولى سخن ما اين است كه انكار همه آنها از سوى مؤلّف محترم صرفاً، به دليل اجتهاد در تاريخ نيست; بلكه به منظور اثبات باور خود; يعنى آگاه نبودن امام (عليه السلام) از شهادت خود، در اين سفر است.

سوّم: اين كه، مؤلّف زير عنوان «عقده گشوده»⁽²⁾ و نيز در پايان كتاب با عنوان «آيا كشتن امام (عليه السلام) به سود اسلام بود»⁽³⁾ و همين طور، در جاهاى ديگر، مطالبى

را مطرح كرده، و سپس نتيجه مى گيرد كه شهادت امام (عليه السلام) و اسارت خاندان او به ضرر اسلام بود. از اين رو، نمى توان باور كرد كه مؤلّف، معتقد به آگاهى امام (عليه السلام) از شهادت خود در اين سفر است; زيرا لازمه اين آگاهى، به نظر ايشان، اقدام آگاهانه به كارى بوده كه براى اسلام جز خسارت نبوده است.

بنابراين نتيجه تحليل ايشان، اين است كه امام حسين (عليه السلام) اگر مى دانست كه در اين حركت به هدف خود، يعنى «براندازى حكومت اموى و تأسيس حكومت اسلامى» نه تنها دست نمى يابد; بلكه كشته مى شود و خاندانش نيز، به اسارت برده مى شوند، هرگز به چنين قيامى خونين دست نمى زد. افزون بر اين، مى گويد:

امام حسين (عليه السلام) از وقتى كه تصميم گرفت به كوفه برود تا آن گاه كه با حرّ بن يزيد برخورد كرد، از نظر مجارى طبيعى اميد كامل داشت كه در اين مبارزه پيروز گردد و ريشه حكومت ظالم را بسوزاند.⁽¹⁾

قهراً به قرينه عبارت پيش و پس، مقصود از مجارى طبيعى در اين جا، همان
داشتن ارتشِ كافى و محبوبيت خود امام (عليه السلام) و همراهى و حمايت كوفيان است، كه ايشان بتكرار از آن ياد مى كند. اين ادّعا حاكى از آن است كه نويسنده، امام را به هيچ روى، از حادثه كربلا و اين كه در نهايت شهيد خواهد شد، آگاه نمى داند.

يك پرسش:

از ايشان مى پرسيم آيا اميد كامل، كه يك حالت نفسانى است با آگاه بودن از شهادت، كه آن هم يك حالتِ نفسانىِ ديگر است، سازگار است؟ به سخنِ ديگر، آيا مى توان باور كرد كه امام (عليه السلام) از يك سو، بر آن بود تا حكومت يزيد را

براندازد و خود، حكومت را به دست گيرد و از سوى ديگر، مى دانست كه پيش از رسيدن به كوفه به دست ارتش يزيد كشته خواهد شد؟ اين بدان مانَد كه كسى از قم به مقصد تهران به راه افتد، هم اميد كامل به رسيدن به مقصود داشته باشد و هم بداند كه، در ميان راه و پيش از وصول به مقصود، بر اثر تصادف يا حادثه اى ديگر، كشته خواهد شد. آيا چنين تحليلى از يك حركت عقلانى پذيرفتنى است؟ هرگز !!

ممكن است گفته شود: آيا شما دو ناقدِ " شهيد جاويد " نيز بر اين باوريد كه امام به قصد كشته شدن حركت كرده است، و نه به قصد كوفه و نه به انگيزه برانداختن حكومت يزيد و تأسيس حكومت اسلامى؟

در پاسخِ اين پرسش و صرفاً، به خاطر عقده گشايى از مؤلّف محترم، خواهيم گفت: آرى!

يزيد بر اساس طرح هاى شيطانىِ از پيش تعيين شده، بر آن بود تا بساط اسلام و مسلمانى را برچيند. با سلطه اين جوان عيّاش و بى بند و بارِ اموى بر سرنوشت اسلام و مسلمانان، فرياد مظلوميّت و دادخواهى مردم ستمديده برخاسته بود. از اين رو، فرصت را غنيمت شمرده، دست نياز به سوى امام حسين (عليه السلام) ، كه وارث همه مفاخر اسلام و نبوّت بود، برده و از آن حضرت خواستند، تا هدايت و رهبرى امت اسلام را به دست گيرد و مسلمانان را از آن همه تحقير و زبونى رهايى بخشد. و از سويى امام (عليه السلام) مى دانست كه يزيد، به پيروى از پدرش معاويه، بر آن است تا پايه هاى بناى رفيع اسلام را در هم كوبد و آثار قرآن كريم و مفاخر نبوّت را محو كند; آن بزرگوار نغمه شوم: «لَعِبَتْ هَاشِمُ بِالمُلْكِ فلا»⁽¹⁾ را با گوش جان مى شنيد و بازگشت دوران جاهليّت سياه را، با چهره كريه ترِ آن،