(صفحه 154)

خُمـس

يكى از وظايف اقتصادى مسلمانان، پرداختن «خُمس» است كه در برخى از چيزها بايد 51 آنها را براى مصارف مشخصى به مرجع تقليد خود بپردازند.
مسأله : در هفت چيز، خُمس واجب است:
1 ـ در آمد كسب.
2 ـ معدن.
3 ـ گنج.
4 ـ غنائم جنگى.
5 ـ جواهرى كه با فرو رفتن در دريا به دست آيد.
6 ـ مال حلال مخلوط به حرام.
7 ـ زمينى كه كافر ذِمّى

---

(صفحه 155)
مسأله : پرداخت خمس نيز مانند نماز و روزه از واجبات است و تمام افراد بالغ و عاقل كه يكى از موارد هفتگانه را داشته باشند، بايد به آن عمل كنند.
يكى از آن موارد كه اكثر افراد جامعه را در بر مىگيرد «خمسِ چيزى است كه از خرج سال انسان و خانوادهاش زياد بيايد».
] به كسب و كار افراد احترام گذاشته و تأمين نياز خودشان را بر پرداخت خمس مقدم داشته است، بنابراين هر كس در طول سال مىتواند تمام مخارج مورد نياز خود را از درآمدش تأمين كند و در پايان سال اگر چيزى برايش اضافه نيامد، پرداخت خمس بر او واجب نيست، ولى پس از آنكه بطور متعارف و در حدّ نيازِ خود، زندگى را گذراند; يعنى نه در مصرف، زيادهروى كرد و نه بر خود تنگ گرفت، اگر در پايان هم چيزى اضافه آمد،51 آنچه را كه اضافه آمده است بايد براى مصارف مشخصى بپردازد و 54 آن را براى خود نگه مىدارد.

احكام خمس

مسأله : تا خمس مال را ندهد، نمىتواند در آن تصرف كند; يعنى غذايى كه در آن خمس باشد نمىتواند بخورد و با پولى كه خمس آن را نداده، نمىتواند چيزى بخرد.
مسأله : آذوقهاى كه از درآمد سال براى مصرف سالش خريده; مانند برنج، روغن و چاى، اگر در آخر سال زياد بيايد، بايد خمس آن را بدهد.

(صفحه 156)
مسأله : اگر كودكِ غير بالغ سرمايهاى داشته باشد و از آن سودى به دست آيد، ولىّ (پدر و جدّ پدرى) او به احتياط واجب بايد خمس آن را بپردازد.

مصرف خمس

مسأله : خمس مال را بايد دو قسمت كرد، نصف آن كه سهم امام زمان(عليه السلام) است بايد به مرجع تقليد خود يا نماينده او بپردازند و نصف ديگر را بنا بر احتياط واجب بايد با اجازه مرجع تقليد به سيد فقير يا سيد يتيم و يا سيدى كه در سفر درمانده است، بدهند.

(صفحه 157)

زكـات

يكى ديگر از وظايف مهم اقتصادى مسلمانان، پرداخت زكات است. از اهميت زكات همين بس كه در قرآن مجيد بارها پس از نماز آمده و نشانه ايمان و عامل رستگارى دانسته شده است.
در روايات متعددى كه از معصومين(عليهم السلام) نقل شده آمده است: «كسى كه از پرداخت زكات امتناع ورزد، از دين خارج است».
زكات هم مانند خمس موارد معينى دارد، يك قسم از آن هر سال در روز عيد فطر پرداخته مىشود و تنها بر كسانى كه قدرت پرداخت آن را (از نظر مالى) دارند واجب است، مسائل اين نوع از زكات در پايان بحث روزه گذشت.
قسم ديگر، زكات اموال است، ولى چنين نيست كه تمام اموال مردم مشمول اين قانون باشد، بلكه تنها نُه چيز است كه زكات دارد.
مسأله : اموالى كه پرداخت زكات آنها واجب مىباشد
(صفحه 158)
عبارت است از:
گندم، جو، خرما، كشمش، شتر، گاو، گوسفند، طلا و نقره.
مسأله : زكات در صورتى واجب مىشود كه مورد زكات به حدّ نصاب برسد. نصاب هر يك و مقدار زكات آنها در جدول زير آمده است:

رديف	نوع مال	نصاب	مقدار زكات
1	گندم، جو، كشمش، خرما	847 كيلو گرم	*يك دهم ، در صورتى كه با آب باران و آبجو رودخانه آبيارى شده است
			*يك بيستم ، در صورتى كه با آب دستى و دلو و موتور پمپ آبيارى شده است.
			* سه چهلم در صورتى كه با هر دو آبيارى شده است.
		اولين نصاب	يك گوسفند
5	شتر	تا 25 شتر	هر 5 شتر يك گوسفند
		26 شتر	يك شتر
6	گاو	30 گاو	يك گوسفند يكساله
7	گوسفند	40 گوسفند	يك گوسفند
8	طلا	15 مثقال	يك چهلم
9	نقره	105 مثقال	يك سي ام

يادآورى: شتر، گاو و گوسفند، نصابهاى ديگرى نيز دارد كه براى آشنايى با آنها مىتوانيد به رساله توضيح المسائل، مسأله 1978 به بعد مراجعه كنيد.