(صفحه 286)
كفايت نمى كند.
مسأله 826 ـ عوامل خدماتى كه ناچارند شب عيد براى آماده كردن چادرهاى منى و تهيه تداركات از مشعر خارج شوند، اگر نمى توانند براى وقوف اختيارى به مشعر برگردند، پس از وقوف اضطرارى شبانه مى توانند از مشعر خارج شوند، و حج آنها صحيح است.
مسأله 827 ـ در فرض سابق اگر اين افراد به قصد بازگشت، از مشعر خارج شوند و ديگر نتوانند به مشعر برگردند، اگر شب عيد نيت وقوف كرده باشند حج آنها صحيح است، والا بايد وقوف اضطرارى روزانه را درك كنند. وگرنه حج آنها باطل است.
كيفيت وقوف
مسأله 828 ـ همانگونه كه در احكام وقوف به عرفات گذشت، مراد از وقوف، بودن در آن مكان است خواه سواره باشد يا پياده، نشسته باشد يا ايستاده يا در حال راه رفتن. خواب باشد يا بيدار ولى اگر تمام مدت وقوف را خواب يا بيهوش باشد وقوف و حجش باطل است.

(صفحه 287)
مسأله 829 ـ وقوف ركنى مشعر مانند وقوف در عرفات مسماى وقوف است، به اين معنا كه مقدارى از زمان وقوف را ـ حتى اگر يك يا دو دقيقه باشد ـ در مشعر بماند. و در اين صورت حج او صحيح است. هر چند در ترك عمدى بقيه زمان وقوف گناهكار است.

وقوفهاى اختيارى و اضطرارى

مسأله 830 ـ با توجه به اينكه براى عرفات و مشعر وقوف اختيارى و اضطرارى وجود دارد، و درك هر دو موقف يا يكى از آنها در وقت اختيارى يا اضطرارى، يا عدم درك آنها از جهت صحت و بطلان احكام مختلفى دارد، لذا فهرستوار اقسام آن را ذكر مى كنيم:
1 ـ اگر وقوف در عرفات و وقوف در مشعر بطور كلى ترك شود، حج باطل است; خواه از روى علم باشد يا جهل، بدون عذر ترك شده باشد يا از روى عذر.
2 ـ اگر از روى علم عمداً و بدون عذر وقوف اختيارى عرفات را ترك كند، حج او باطل است.

(صفحه 288)
3 ـ بجز معذورينى كه در مسأله 819 ذكر شد، اگر كسى وقوف اختيارى مشعر را از روى علم عمداً و بدون عذر ترك كند، حج او باطل است.
4 ـ اگر وقوف اختيارى عرفات و مشعر از روى عذر ترك شود، و اضطرارى عرفات و مشعر را درك كند، بعيد نيست كه حج او صحيح باشد، هر چند احتياط در اين است كه اگر شرايط استطاعت باقى بود، سال بعد حج را اعاده كند.
5 ـ اگر وقوف در عرفات از روى عذر درك نشود، چنانچه اختيارى مشعر را درك كند حج او صحيح است، والا حج او باطل است. مگر براى معذورين مسأله 819.
6 ـ اگر وقوفهاى مشعر را از روى عذر درك نكند چنانچه وقوف اختيارى عرفات را درك كرده باشد، حج او اشكال دارد، و به احتياط واجب بايد اين حج را تمام كرده و سال بعد اعاده كند. و اگر وقوف اضطرارى عرفات را درك كرده باشد، حج او باطل است.
7 ـ اگر وقوف اختيارى عرفات را درك كرد ولى از
(صفحه 289)
درك وقوف اختيارى مشعر معذور بود، و يكى از وقوفهاى شبانه يا روزانه مشعر را درك كرد، حج او صحيح است.
مسأله 831 ـ كسى كه حج او به جهت ترك وقوفين باطل شود در احرام باقى است، و بايد براى خروج از احرام عمره مفرده انجام دهد.

(صفحه 290)

مستحبات وقوف در مشعر

مسأله 832 ـ مستحبات وقوف در مشعر چند چيز است:
1 ـ با دلى آرام از عرفات بسوى مشعرالحرام متوجه شده و استغفار كند.
2 ـ همين كه به تلّ سرخ كه سمت راست جاده است رسيد، بگويد:
«اَللَّهُمَّ ارْحَمْ تَوَقُّفِي، وَ زِدْهُ فِي عَمَلِي، وَ سَلِّمْ لِي دِينِي، وَ تَقَبَّلْ مَناسِكِي».
3 ـ در راه رفتن ميانه رو باشد، و از مزاحمت ديگران بپرهيزد.
4 ـ مستحب است نماز مغرب و عشا را تا مزدلفه به تأخير اندازد اگر چه ثلث شب نيز بگذرد، و ميان هر دو نماز به يك اذان و دو اقامه جمع كند، و نوافل مغرب را بعد از نماز عشا بجا آورد. و چنانچه از رسيدن به مزدلفه پيش از نصف شب مانعى رسيد، بايد نماز مغرب و عشا