(صفحه 68)
مسأله 157 ـ در فرض سابق اگر ورثه تنها به شرطى راضى شوند كه اين فرد حج را حتماً به نيابت از ميت انجام دهد، اگر خودش مستطيع باشد مى تواند حج را براى خودش انجام دهد و براى صاحب فيش استنابه كند حتى اگر ورثه ندانند. و حج او صحيح است. و در اين فرض اگر ميت وصيت نكرده باشد واجب است حج خود را انجام دهد و براى ميت استنابه كند.
مسأله 158 ـ در فرض سابق اگر قدرت استنابه ولو در آينده را نداشته باشد يا قدرت پرداخت حق واگذارى فيش يا جلب رضايت صاحبان آن را ندارد يا براى اين امور به مشقت و حرج مى افتد در اين صورت حج بر خودش واجب نيست و بايد حج منوب عنه و صاحب فيش را بجا آورد.
مسأله 159 ـ اگر ورثه در گرفتن نيابت كوتاهى كنند تا اينكه مال تلف شود ضامن هستند و بايد از مال خود براى او نيابت بگيرند.
مسأله 160 ـ اگر خود ميت مال نداشته باشد بر ورثه واجب نيست از مال خود براى او نيابت بگيرند، هر چند
(صفحه 69)
از باب احسان سزاوار است كه براى او حج بجاآورند.
مسأله 161 ـ چنانچه شخص براى حج مستحبى مبلغ معينى را وصيت كند و آن مبلغ براى حج ـ ولو از ميقات ـ كافى نباشد وصيت باطل است. و لازم است آن مبلغ را در كارهاى خير مصرف كنند. بلى اگر بدانند وصيت مقيد به حج بوده، با بطلان وصيت آن مبلغ طبق احكام ارث بين ورثه تقسيم مى شود.

(صفحه 70)

نيابت در حج

نيابت يعنى شخص نايب عملى را كه برعهده منوب عنه بوده انجام دهد تا منوب عنه برىءالذمه شود. چه نايب عمل را مجانى و تبرعى انجام دهد يا اجير شود يا به عقد جعاله و امثال آن انجام دهد.
مسأله 162 ـ نايب بايد در نيابت قصد امتثال امر متوجه به منوب عنه را بكند. ولى لازم نيست اسم او را به زبان بياورد. و تعيين او به نحو اجمال و اشاره كافى است.
مسأله 163 ـ نايب بايد طبق فتواى مرجع تقليد خود عمل كند، اگر چه طبق فتواى مرجع تقليد منوب عنه عمل او اشكال داشته باشد. بلى اگر منوب عنه از او خواسته باشد كه به كيفيت خاصى عمل كند بايد به گونه اى عمل را بجا آورد كه هم وظيفه طبق نظر مرجع تقليد خودش مراعات شده باشد و هم خواسته او.

(صفحه 71)
مسأله 164 ـ نايب بايد عمره و حج را به نيت منوب عنه انجام دهد، و اگر به جهت فراموشى يا علت ديگرى براى خود محرم به احرام عمره تمتع يا عمره مفرده شد، بايد آن عمل را تمام كرده، و بعد براى انجام عمره تمتع به نيت منوب عنه از يكى از مواقيت معروفه محرم شود.
مسأله 165 ـ نايب بايد طواف نساء را به قصد منوب عنه بجا آورد. ولى تا وقتى طواف نساء را به صورت صحيح انجام نداده، همسر بر او حلال نمى شود. و منوب عنه وظيفه اى ندارد.
مسأله 166 ـ همان گونه كه نيابت در كل اعمال حج صحيح است در بعضى از اعمال حج نيز صحيح است. اما تبرّع در نيابت از فرد زنده در اجزاء كافى نيست و حتماً بايد منوب عنه وكالت دهد.
مسأله 167 ـ لباس احرام و پول قربانى و كفاره اگر واجب شود به عهده نايب است. مگر اين كه شرط كند كه مستأجر بدهد.
مسأله 168 ـ كسى كه حج بر او مستقر شده و نمى تواند
(صفحه 72)
به مكه برود و ناچار است نايب بگيرد مى تواند از ميقات نايب بگيرد، اگر چه نيابت از بلد بهتر است.
مسأله 169 ـ اگر نايب بعد از احرام و دخول در حرم، در حرم بميرد كفايت از حج منوب عنه مى كند. اما اگر قبل از دخول به حرم. يا بعد از دخول و خارج از حرم بميرد كفايت از حج منوب عنه نمى كند.
مسأله 170 ـ نيابت يك شخص از چند نفر در حج واجب در يك سال صحيح نيست، بلى شخصى كه نيابت گرفته يك حج واجب انجام دهد مى تواند در جزئيات حج، مثل طواف، سعى، رمى، ذبح و... از ديگران نايب شود.
مسأله 171 ـ نيابت يك شخص از ديگران و براى خود در حج استحبابى در يكسال. يا عمره مفرده يا طواف مستحبى مانعى ندارد. چه به نحو اجاره باشد يا تبرعى.
مسأله 172 ـ انجام عمره و حج مستحبى و طواف مستحبى چه تبرعى باشد يا اجير شده باشد به نيابت از كسى كه در مكه حاضر است محل تأمل و اشكال است هر چند معذور باشد.