فهرست مطالب

(صفحه 200)
برسد يا كسى به انسان هبه كند و يا پدرى جهيزيه دختر را با آن خريدارى كند؟
جواب: خير، مطلقاً جايز نيست.

سؤال 797 :شخصى كه وجوهات و مظالم عباد و كفارات در مالش هست و مى خواهد به حج برود، آيا مى تواند فقط مخارج حج را تخميس كند و به مكه برود و پس از مراجعت خمس تمام اموال خود را بدهد. آيا حج او صحيح است؟
جواب: همانطور كه قبلا اشاره شد، تصرف در مال متعلق خمس قبل از اداى خمس جايز نيست و شما همين مقدار كه مى خواهيد از اموال خود برداريد و خمس آن را بدهيد و با آن به حج برويد، تصرف در مال غير مخمس است و جايز نيست. لذا اين كار منع از تصرف را برطرف نمى كند.
بلى مى توانيد مقدارى از مال را با اجازه مرجع تقليد خود جدا كنيد و سپس خمس آن را بپردازيد. و يا اگر اموال شما عبارت از اشياى مختلفه باشد، مانند خانه، باغ و غير اينها خمس يك نوع معين را بپردازيد و يا اگر پول است و در بانكهاى متعدد وجود دارد خمس پول مربوط به بانك معين را بپردازيد و يا در فرض سؤال مقدارى از مال را به قصد اداى خمس به مرجع تقليد يا وكيل او بدهيد و او بعد از قبول، آن را به شما قرض بدهد و مخارج حج خود را از اين پول يا پولى كه اصلا خمس به آن تعلق نگرفته بدهيد. در اين صورت حج شما صحيح است.

سؤال 798 :شخصى كه اموال خود را تخميس نكرده و عازم سفر عمره است، آيا مى تواند فقط مخارج عمره را تخميس كند و بدون تخميس بقيه اموال به عمره برود؟ و آيا عمره وى بدين صورت صحيح است؟ و در صورت عدم صحت، آيا راه حلى براى اين موارد وجود دارد؟
جواب: تصرف در مالى كه خمس به آن تعلّق گرفته، قبل از پرداخت خمس آن، جايز نيست و برداشت مخارج عمره و دادن خمس آن، تصرف در مال غير مخمس است و جايز نيست. و اين كار منع از تصرف را برطرف نمى كند. بلى مى توانيد مقدارى از مال را به قصد اداى خمس به مرجع تقليد يا وكيل او بدهيد و او بعد از قبول آن را به شما قرض بدهد و شما آن را صرف مخارج عمره كنيد، در


(صفحه 201)
اين صورت عمره شما صحيح است. يا فروضى را كه در مسأله قبل ذكر شده رعايت كنيد.
و اگر خمس ندهيد گرچه تصرف در مال حرام است اما همراه داشتن پول غير مخمس و خرج آن موجب بطلان عمره نمى شود. مشروط براينكه لباس احرام از مالى كه خمس به آن تعلق نگرفته تهيه شود، يا به ذمه خريده شود، كه در اين صورت عمره صحيح است.

تلف شدن يا غصب مال متعلق خمس يا اصل خمس

سؤال 799 :اينجانب از درآمد ساليانه خود زمينى براى محلّ كسب خريدارى كردم اكنون سال خمسى ام فرا رسيده و زمين مذكور در مسير خيابان قرار گرفته است، آيا اين زمين متعلّق خمس است؟
جواب: اگر قبل از اينكه در مسير خيابان قرار گيرد خمس به آن تعلّق گرفته و استقرار يافته باشد و آن را نپرداخته ايد، بايد اكنون بپردازيد، زيرا كه مديون شده ايد.

سؤال 800 :در فرض قبل اگر از طرف دولت زمينى در مقابل زمين فوق واگذار شود چه حكمى دارد؟
جواب: اگر خمس زمين قبلى را پرداخته ايد اين زمين خمس ندارد و اگر نپرداخته ايد بايد خمس زمين جديد را به قيمت فعلى بپردازيد. مگر اينكه خمس زمين قبلى مستقر شده باشد و از خمس اين زمين بيشتر باشد، كه بايد خمس را به قيمت زمين قبلى بپردازيد.

سؤال 801 :شخصى مقدارى پول داشته كه به آن خمس تعلّق گرفته و قبل از پرداخت خمس، پولهاى مذكور مفقود شده است، تكليف او چيست؟
جواب: در فرض سؤال، اگر در پرداخت خمس پولها كوتاهى كرده ضامن است و بايد خمس آن را پرداخت كند.

سؤال 802 :شخصى داراى زمينى است كه دو نفر آن را غصب كرده اند بدون اينكه از
(صفحه 202)
منافع آن به مالك زمين بدهند، آيا خمس اين زمين بر مالك واجب است؟
جواب: اگر قبل از غصب، خمس به آن تعلّق گرفته، بايد خمس آن را بپردازد و مى تواند به مقدار خمس از همان زمين به مرجع تقليد واگذار كند.

سؤال 803 :اينجانب طلبه ام، در ماه رمضان كه به تبليغ رفته بودم بعضى از مؤمنين مقدارى پول خمس جهت ايصال به دفتر حضرتعالى به من دادند، ولى متأسفانه پول مذكور در راه مفقود شد، آيا من ضامن مى باشم يا نه؟ و آيا ذمّه پرداخت كننده برئ شده است؟
جواب: اگر در نگهدارى و محافظت از پول كوتاهى نكرده ايد ضامن نمى باشيد. و نسبت به برائت ذمّه پرداخت كننده، اگر به عنوان وكالتِ شما از مرجع تقليد، پول را به شما داده است و شما نيز وكالت داشته ايد برئ الذّمه شده است. و اگر فقط به عنوان واسطه در رساندن پول به شما داده است برئ الذّمه نيست و بايد دوباره بپردازد.

سؤال 804 :طلاب و اهل علمى كه جهت تبليغ و غيره به منزل افرادى مى روند كه مى دانند اهل خمس نيستند و در خانه و روى فرش آنها نماز مى خوانند و از غذاى آنها مصرف مى كنند، بفرماييد در اين موارد چه وظيفه اى دارند؟
جواب: به طلاب و اهل علم اجازه داده مى شود كه در اين موارد تصرف كنند و لازم نيست خمس موارد مذكور را خود بدهند.

سال خمسى حقوق بگيران و طلاب

سؤال 805 :آيا تعيين سال خمسى به اختيار خود شخص است يا بايد ابتداى شروع به كسب را ابتداى سال خود قرار دهد؟
جواب: در مثل تجارت كه فايده آن تدريجى حاصل مى شود، بايد از هنگام شروع در كسب قرار دهد. ولى در مثل زراعت و درختكارى كه فايده آن دفعى حاصل مى شود، از هنگام حصول فايده است.

سؤال 806 :كسى كه درآمدى ندارد يا اگر دارد كفاف مخارج او را نمى كند، آيا لازم است
(صفحه 203)
سال خمسى قرار دهد؟
جواب: لازم نيست. بلى اگر در اثناى سال منفعتى براى او حاصل شد و تا يكسال صرف مؤونه نشد، بايد خمس آن را بپردازد.

سؤال 807 :آيا براى تعيين سال خمسى، بهتر است سال شمسى محاسبه شود يا قمرى؟
جواب: سال شمسى را قرار دهد.

سؤال 808 :آيا مى توان سال خمسى را تغيير داد؟ چگونه؟
جواب: در صورتى كه ضررى به اهل خمس وارد نشود، جايز است. به اين طريق كه در اثناى سال، منافع خود را تخميس كند و پس از گذشت يكسالِ تمام از تخميسِ مذكور به حساب سال خود رسيدگى كند.

سؤال 809 :حقوق بگيران و افرادى كه ماهيانه مبلغى دريافت مى كنند، آيا مى توانند براى هر حقوق دريافتى، سال جداگانه اى قرار دهند؟
جواب: بلى مى توانند.

سؤال 810 :بنياد شهيد مبلغى را به عنوان خانواده شهيد به اينجانب مى دهد، بفرماييد كه وظيفه من راجع به خمس چيست؟
جواب: بطور كلى كسانى كه حقوق ماهيانه مى گيرند مى توانند براى خود سال خمسى قرار دهند و از موقعى كه اوّلين حقوق ماهيانه خود را دريافت كردند، يكسال كه گذشت مقدارى كه از خرج سالشان زياد آمد خمس آن را بدهند. و نيز جايز است براى دريافتى هر ماه و برج، سال قرار دهند، و دريافتى هر برج را جدا نگهدارند. پس اگر تا سال آينده از خرجشان زياد آمد خمس آن را بدهند. ولى در مورد پولى كه بنياد شهيد به خانواده شهيد مى دهد چون ظاهراً بعنوان هبه و بخشش است نه بعنوان حقوق و ماهيانه در برابر عمل و كار، تعلق خمس بنحو احتياط وجوبى است نه فتوا.

سؤال 811 :اينجانب سال خمسى خود را اول محرّم قرار داده ام و فعلا كه اول محرّم شده
(صفحه 204)
مقدارى از درآمد تبليغى ماه رمضان مانده است، آيا بايد خمس آن را بدهم؟
جواب: مى توانيد خمس زايد را بدهيد. ولى جايز است پرداخت خمس درآمد تبليغى ماه رمضان را تا ماه رمضان آينده تأخير بيندازيد و اگر چيزى از آن باقى ماند، خمس آن را بدهيد و نيز درآمد محرّم هم تا محرّم سال آينده در نظر گرفته شود، كه اگر زياد آمد خمس آن را بدهيد.

سؤال 812 :اينجانب طلبه اى هستم كه سال خمسى ام رسيده و مقدارى از شهريه ام مانده است و نيز با پول شهريه مقدارى برنج و حبوبات خريده ام كه مانده است، آيا به اينها خمس تعلق مى گيرد يا نه؟
جواب: به هيچ كدام خمس تعلق نمى گيرد.

سؤال 813 :كارمندى كه سال خمسى او رأس يكى از ماههاى شمسى است و بطور عادى حقوق او به زحمت تا پايان ماه كفاف مخارج او را مى دهد، اگر حقوق خود را يك يا دو روز قبل از رسيدن سال خمسى دريافت كند، آيا بايد خمس آن را بپردازد؟
جواب: حقوق بگير مى تواند براى خود سال خمسى قرار دهد و از موقعى كه اولين حقوق خود را گرفت يكسال گذشت مقدارى كه از خرج سالش زياد آمد خمس آن را بدهد و نيز جايز است براى دريافتى و حقوق هرماه و برج، سال قرار دهد و حقوق هربرج را جدا نگهدارد. پس اگر تا سال آينده از خرجش زياد آمد خمس آن را بدهد. بنابراين كارمند مورد سؤال لازم نيست خمس حقوق خود را فعلا بدهد.

حساب خمس

سؤال 814 :اگر كسى خمس اموال خود را پرداخت كرده است و اموال مخمّس تا سال بعد باقى بماند، آيا لازم است دوباره خمس آنها را بپردازد؟
جواب: لازم نيست. مگر اينكه از سرمايه مخمّس چيزى را براى تجارت خريده باشد، كه در سال بعد بايد خمس ترقى قيمت آن را بپردازد، هرچند آن را نفروخته باشد.