(صفحه 428)
و نداده، كرده است و شوهر هم رجوع كرده، آيا اين رجوع صحيح است يا نه؟ حكم شرعى را بيان فرماييد.
جواب: بلى، بر فرض وقوع طلاق خلع، اگر زن در بين عدّه، از بخشش خود برگردد; شوهر مى تواند رجوع كند و بدون عقد دوباره او را زن خود قرار دهد.

سؤال 1613 :آيا رجوع به صرف كتابت تحقق پيدا مى كند؟
جواب: اگر به قصد رجوع بنويسد، ظاهراً رجوع محقق مى شود.

سؤال 1614 :آيا نگاه شهوى به زوجه در طلاق رجعى، رجوع محسوب مى شود؟
جواب: بعيد نيست رجوع محسوب شود، اگر قصد رجوع كرده باشد.

طلاق خلع

سؤال 1615 :زنى در طلاق خلع مهريه خود را كه در ذمه شوهر بوده به عنوان بذل، اسقاط كرده است، آيا اين زن مى تواند در عده به بذل (ذمه ساقط شده) رجوع كند؟
جواب: اختصاص به اعيان، معلوم نيست و لذا مى تواند رجوع كند.

سؤال 1616 :در طلاق خلع كه قبل از دخول صورت گرفته است، تمام مهر بذل شده است آيا زوج حق دارد نصف مهر را مطالبه كند؟
جواب: بلى در اين صورت حق دارد مطالبه كند مگر اينكه بذل، نسبت به مقدار مهرى باشد كه زن استحقاق داشته است.

سؤال 1617 :زنى كليه حقوق خود را از مهريه و جهيزيه گرفته است; و طلاق گرفته، ولى در ضمن طلاق قرار شده كه هزار تومان به زوج بدهد، آيا اين طلاق رجعى است يا خلع؟
جواب: طلاق خلع، در موردى است كه زن از شوهرش ناراضى است و مهريه يا مال ديگر خود را به او مى بخشد كه طلاقش دهد. و بايد صيغه طلاق به اين مضمون واقع شود: كه زن در مقابل چيزى كه بخشيده رها و مطلقه است (خالَعْتُها عَلى مابَذَلَتْ هِىَ طالِقٌ) همانگونه كه در مسأله 2597 توضيح المسائل بيان شده است. و اگر زن چيزى نبخشد يا صيغه طلاق به اين مضمون و عبارت واقع نشود
(صفحه 429)
طلاق رجعى است نه خلع. در مورد سؤال، ظاهراً بخشش واقع نشده و صرف بنا وقرار بخشش، بوده است كه اگر چنين بوده، طلاق واقع شده رجعى است نه خلع.

عدّه

سؤال 1618 :زنى كه در ازدواج موقت، مطمئن است كه حامله نشده است (چون رحم او را خارج كرده اند) آيا بايد عده نگه دارد؟
جواب: اگر در سن زنانى باشد كه حيض مى بيند، بايد عدّه نگه دارد.

سؤال 1619 :آيا زن در ايام عده طلاق، لازم است در خانه شوهر بماند؟
جواب: در طلاق رجعى شوهر نمى تواند او را از خانه بيرون كند همانطور كه زن نمى تواند از خانه شوهر خارج شود و در طلاق خلع اگر به بذل رجوع كند، طلاق رجعى مى شود.

ظهار، ايلاء

سؤال 1620 :زنى قرآن را بر سر شوهر زده و گفته از اين به بعد برادر من هستيد، آيا بر اين مرد حرام مى شود؟
جواب: زن بر شوهر، حرام نيست.

سؤال 1621 :اگر مردى قسم بخورد كه با همسرش نزديكى نكند، آيا براين قسم اثرى مترتب مى شود؟
جواب: اگر قسم با شرايط خاص خود ـ كه در كتب فقهى مذكور است ـ واقع شده باشد در صورتى كه مرد با همسر خود نزديكى كند، بايد كفاره مخالفت با قسم را پرداخت كند. و اگر به همسر خود مراجعه نكند، همسر مى تواند به حاكم شرع مراجعه كند و حاكم مرد را چهار ماه مهلت مى دهد. اگر در اين چهارماه به همسر خود مراجعه نكرد حاكم او را مجبور بريكى از دو امر مى كند يا رجوع و يا طلاق، و اگر هيچكدام را نپذيرفت مأكل و مشرب را بر او تنگ مى گيرد تا يكى از آن دو را اختيار كند و اگر امتناع كرد حاكم او را طلاق مى دهد.
(صفحه 430)

مسائل متفرقه طلاق

سؤال 1622 :اگر زوج با زوجه خود برخلاف امساك به معروف رفتار كند و حاضر به طالق هم نشود، آيا درصورت درخواست طلاق توسط زوجه از دادگاه، دادگاه مى تواند زوج را محكوم به تطليق زوجه اش كند و در صورت امتناع، خود طلاق بدهد يا نه؟
جواب: در صورتى كه با رسيدگىِ كامل، احراز شود كه با رعايت حقوق زوج از طرف زوجه و عدم نشوز او با تمكين از مرد، زوج امساك به معروف ندارد. حاكم شرع او را ملزم به يكى از دو امر از امساك به معروف يا تسريح به احسان، مى كند و در صورت امتناع، زوجه را به تقاضاى خودش، مطلقه مى كند.

سؤال 1623 :اگر پدر يا مادر به فرزند بگويند زنت را طلاق بده; آيا بايد اطاعت امر ايشان كرد يا خير؟
جواب: در صورتى كه مخالفت امر آنها موجب اذيت و بحد عقوق نرسد; طلاق دادن لازم نيست.

سؤال 1624 :اگر زن ادعا كند كه من مطلقه مى باشم، آيا قولش بدون بيّنه، قبول مى شود يا نه؟
جواب: بلى، بدون بيّنه قبول مى شود.
(صفحه 431)

احكام خانواده

خروج زن از منزل

سؤال 1625 :لطفاً حكم شرعى خروج زوجه دائم، از منزل را بيان كنيد و دليل و فلسفه آن را ذكر فرماييد.
جواب: براساس منابع فقهى، لازم است زوجه به عقد دائم، جهت خروج از منزل رضايت زوج را جلب كند.
از اين قانون كلى موارد زير استثنا شده است:
1 ـ خروج از منزل براى كسب معارف اعتقادى بمقدار لازم و ضرورى و همينطور براى فراگيرى وظايف شرعى الزامى.
2 ـ خروج براى معالجه بيمارى، چنانچه امكان درمان در منزل نباشد.
3 ـ خروج براى فرار از ضررهاى جانى و مالى و عرضى.
4 ـ خروج براى انجام واجبات عينى كه موقوف بر خروج از منزل است. مانند سفر حج، شركت در انتخابات و يا نجات نفس محترمه.
5 ـ چنانچه ماندن در منزل، توأم با عسر و حرج غير قابل تحمل باشد، خروج جايز است.
6 ـ چنانچه در ضمن عقد نكاح انتخاب مسكن و اشتغال به مشاغل ادارى به زوجه محوّل شده باشد. و به عنوان شرط در ضمن عقد، براى خود سلب
(صفحه 432)
محدوديت كرده است.
7 ـ خروج براى تأمين معاش، چنانچه شوهر او قادر به آن نباشد يا از انفاق سرپيچى كند.
8 ـ خروج از منزل براى تظلّم و دادخواهى.
در غير اين موارد جايز نيست زن بدون اذن شوهر از منزل خارج شود و دليل اين مطلب عبارت از آيه شريفه:
«الرجال قوامون على النساء بما فضّل الله بعضهم على بعض و بما انفقوا من اموالهم».
رواياتى كه صاحب كتاب وسائل الشيعه در جلد 14، ص 112; نقل كرده است، و دلالت دارد كه «ولا تخرج من بيتها الا باذنه».
و براى آگاهى از فلسفه لزوم پيروى زن از شوهر، در خروج از منزل و امثال آن نياز به بيان مقدماتى است:
1 ـ فقهاى اماميه عقيده دارند كه احكام شرعيه، ناشى از ملاكات و اهدافى است كه از آنها تعبير به مصالح و مفاسد مى كنند. براين اساس بايدها بر اساس جلب مصلحت و نبايدها براى فرار از مفاسد است.
2 ـ مصالح و مفاسد، منحصر به امور مادى نيست. بلكه براساس جهان بينى اسلامى عمدتاً براى تأمين مصالح معنوى و سعادت اخروى است:
3 ـ در تشخيص ملاكات احكام اتكاى ما بر وحى است. كه از علم بى نهايت الهى سرچشمه مى گيرد و هيچ گونه خطا و اشتباه در آن تصور نمى شود. بنابراين ما اجمالا مى دانيم كه هر دستورى، داراى ملاك مناسب است; هر چند از شناخت تفصيلى آن عاجز باشيم.
4 ـ در ازدواجهاى دائم، هزينه زندگى بر عهده شوهر است، كه شرح آن در كتابهاى فقهى مسطور است.
5 ـ براساس تحقيقات روانشناسان و تجربه تاريخى، مردان نوعاً موجودى هستند كه قدرت آنها در تحمل مشكلات و بر خورد با ناملايمات بيشتر