(صفحه 537)
آن نيمى از بدن و دست و پاى چپ فلج مى شود، آيا علاوه بر ديه شكستگىِ استخوان سر، در رابطه با نقص دست و پا هم بايد ديه داده شود؟
جواب: در مورد سؤال، علاوه بر ديه شكستگى استخوانِ سر، ديه فلج دست و پا نيز بايد داده شود.

سؤال 2027 :در اثر تصادف، خونريزى داخلى، در اثر صدمه ديدن طحال، بوجود آمده كه با عمل، طحال خارج شده و پزشكى قانونى نقص عضو را 30% اعلام كرده است، آيا علاوه بر ديه طحال، ديه 30% را هم بايد به مصدوم داد؟
جواب: در فرض مذكور فقط ديه طحال ثابت است. و نواقص قهرى حاصله از برداشتن طحال، ديه جداگانه ندارد.

سؤال 2028 :در تصادفى استخوان ران يك نفر از چند نقطه شكسته است. با چند عمل جراحى و پرداخت هزينه سنگين شكستگى ترميم يافته، آيا مقدار ديه همان مقدار مذكور در كتب فقهى است؟ يا اين كه با توجه به وضع موجود و هزينه هاى گران درمانى فرق مى كند؟ و آيا مخارج درمانى به عهده جانى است يا مجنى عليه؟
جواب: در فرض سؤال، غير از ديه مقرره، چيز ديگرى ثابت نيست.

سؤال 2029 :پسر بچه 11 ساله اى در اثر تصادف با ماشين، مضروب و مجروح گرديده، كه موارد جرح به شرح زير مى باشد:
1 ـ پوست و گوشت قسمت زيادى از ماهيچه ساق پا و ران مجروح و لِه گرديده (در حدى كه گوشتهاى جدا شده از پا به زمين ريخته).
2 ـ باعث خورد شدن و قطعه قطعه شدن كاسه زانو و مفصل گرديده است.
3 ـ بعضى از اعصاب و رگهاى زير زانو و ماهيچه ها كه در سلامت و حركت پا نقش دارند (در حد پاره شدن است).
4 ـ صفحه رشد مابين مفصل زانو (كه از سنين كودكى الى 18 سالگى باعث قد كشيدن و رشد استخوان ساق پا و ران مى شود) از بين رفته، و در نتيجه اين پا كوتاه مى ماند. و پاى ديگر رشد طبيعى خود را دارد.
(صفحه 538)
نهايتاً پس از جراحيهاى مكرر و پيوندهاى لازم، پاى مصدوم كج و كوتاه و زانويش بى حركت و مقدارى خميده مانده كه طبق نظريه پزشكى قانونى در مجموع و شرايط فعلى 65 درصد نقص عضو (نسبت به ارزش عضوى) ايجاد شده است.
خواهشمند است مقدار ديه و يا ارش را كه شخص ضارب و مقصر نسبت به موارد فوق بايد بپردازد بيان فرماييد:
5 ـ جهت ترميم گوشت و پوست پاى مصدوم، از پاى ديگرش گوشت و پوست برداشته و پيوند زده اند، آيا پاى سالم هم كه تكه بردارى شده و اثراتش باقى است، ارش دارد؟
جواب: در فرض سؤال كه ظاهراً عوارض حاصله با يك ضربه پيش آمده است، ديه خورد شدن و شكستن پا كه معيوب مانده است، ثلث ديه پا مى باشد (حدود 3/166 دينار طلاى مسكوك كه هر دينار 18 نخود است) و نسبت به ساير جراحات و اثرى كه روى پاى ديگر مانده، بهتر است با تصالح مسأله را خاتمه دهند.

عاقله

سؤال 2030 :مقصود از عاقله كه در بعض موارد بايد ديه را بدهد كيست؟
جواب: عاقله عبارت است از مردان بالغ عاقل، از خويشاوندان پدرى جانى يا قاتل، مانند برادرها، برادرزاده ها، و عموها و عموزادگان. و بنابر اقوى پدر و جد پدرى و اولاد قاتل نيز از عاقله محسوب مى شود. ولى بچه و زن به طور كلى و مجنون جزء عاقله نيستند و اگر كسى عاقله ندارد، يا عاقله او تمكن مالى ندارند، ديه بر عهده خود او است.

سؤال 2031 :در مورد قتل، يا بعض جنايات خطايى كه ديه بر عاقله است، آيا اين حكم شامل همه موارد خطا مى شود يا خير؟
جواب: در مواردى كه قاتل يا جانى اقرار به قتل يا جنايت خطايى كند، ديه بر عاقله نيست. بلكه بر خودِ قاتل يا جانى است. و نيز اگر قاتل يا جانى قتل يا جنايت را به مال ديگر غير از ديه، صلح كند، ذمّه خودش مشغول مى شود و به عاقله مربوط نيست.
(صفحه 539)
سؤال 2032 :اگر بعض افراد عاقله عاجز از پرداخت ديه باشد، وظيفه چيست؟
جواب: در فرض سؤال، ديه بر متمكن از عاقله است.

سؤال 2033 :در مواردى كه ديه بر عهده جانى است، اگر وى قادر بر پرداخت آن نباشد چه حكمى دارد؟ آيا بر عهده عاقله است يا بر ذمّه خود جانى مى ماند، تا تمكن پيدا كند؟
جواب: در فرض سؤال، چنانچه به اقرار ثابت شود، ديه بر عاقله نيست. بلكه بر خود جانى است و حكم ساير ديون را دارد. پس اگر قدرت دارد كار كند و به تدريج بپردازد. وگرنه چيزى بر او نيست و معذور است.

سؤال 2034 :ديه جنايات مجنون و بچه غير بالغ بر عهده كيست؟
جواب: بر عاقله است.

مسائل متفرقه ديات

سؤال 2035 :شاخه درختى قبلا پوسيده بوده، در حياط مسجدى در اثر باد افتاد و بچه اى فوت شد، ديه او به عهده كيست؟
جواب: در فرض سؤال، وجهى براى ضمان ديه به نظر نمى رسد.

سؤال 2036 :فرمانده اى به علت عدم آگاهى، به افراد خود گفته: در منطقه مين وجود ندارد و افراد به محل رفته اند. مينى منفجر شده و تعدادى از افراد نظامى كشته و مجروح شده اند. آيا اين فرمانده ضامن ديه مقتولين و مجروحين مى باشد؟
جواب: اگر افراد به اعتماد حرف فرمانده رفته اند، و فرمانده آنان را مغرور كرده، به طورى كه قتل و جرح مستند به فرمانده باشد، فرمانده ضامن ديه است و فرقى نمى كند كه فرمانده معتقد بوده در منطقه مين وجود ندارد يا مردّد بوده است. والاّ كسى ضامن نيست.

سؤال 2037 :تيرى به پهلوى راست كسى اصابت كرده و به مقدار كمى زير پوست وارد شده و بعد خارج شده است. پزشك قانونى مى گويد: هيچ آسيبى به احشاء و امعاء وارد نشده است، سؤال اين است كه ديه آن چه مقدار است، جائفه است يا نافذه؟ يا بايد ارش گرفت؟
(صفحه 540)
جواب: در فرض سؤال كه تير به داخل بدن وارد نشده و فقط زير پوست وارد و خارج شده جائفه و نافذه نيست و بايد ارش بدهد.

سؤال 2038 :كور كردن چشم ناظر صحنه قتل و همينطور حبس آمر به قتل و ممسك مقتول، آيا حق اولياى مقتول مى باشد تا متوقف بر مطالبه باشد، يا اينكه حكم است؟
جواب: ظاهر اين است كه اين امور نيز حق ورثه مقتول مى باشد و حكم قصاص را دارد. يعنى اجراى آن موقوف به مطالبه آنها است.

معناى ارش

سؤال 2039 :لطفاً معناى ارش را توضيح دهيد؟
جواب: ارش يعنى تفاوت قيمت، بدين نحو كه شخص مجروح را فرض كنند كه اگر بنده و قابل فروش بود، تفاوت قيمت قبل از جراحت و بعد از جراحت وارده چقدر بود، به همين نسبت بپردازند، و چون در حال حاضر امكان چنين ارزيابى وجود ندارد، حاكم شرع بايد به نظر خودش و با مشورت كارشناسان مورد اعتماد، ديه را تعيين كند. يا با تصالح مسأله را خاتمه دهد.


(صفحه 541)

مسائل پزشكى

عوارض درمان

سؤال 2040 :لطفاً راههاى رفع ضمانِ عوارضِ ناشى از درمان، در امر پزشكى را به صورت كلى بيان فرماييد.
ج: 1 ـ اگر پزشك با بيمار يا با ولىّ او (در صورتى كه بيمار غير بالغ يا بيهوش باشد) شرط عدم ضمان كند; و در عين حال كوتاهى و تقصير در معالجه نكند. و با دقت و احتياط عمل كند، مسؤول نيست.
2 ـ اگر پزشك دارويى را تعريف كند و مصرف آن را به اختيار خود بيمار بگذارد، مسؤول نيست.
3 ـ اگر پزشك بگويد; فلان دارو براى فلان درد خوب است، يا بگويد اگر فلان درد را دارى، فلان دارو برايش خوب است; كه بيمار به اختيار و فهم خود دارو را با درد خود منطبق بداند و مصرف كند، پزشك در برابر عوارض آن مسؤول نيست.
4 ـ اگر پزشك نسخه نوشت، و امر به مصرف دارو كرد، به نحوى كه بيمار از خود اختيارى نداشت و به اعتماد دستور پزشك دارو را تهيه و مصرف كرد (كه سبب اقوى از مباشر باشد) در اين فرض، پزشك مسؤول عوارض و خسارات است. مگر اينكه شرط عدم ضمان كند; و در عين حال دقت و احتياط لازم را بعمل آورد. (نوع معالجات از اين قسم مى باشد. ولى شرط عدم ضمان نمى كنند).