(صفحه 68)
داراى مراتبى است.
عسر به معناى سختى و فشار و مشكل و دشوار بودن است و مراتبى دارد. حرج به معناى تنگنا و جبر و واداشتن و گناه است. فعل حرجى يعنى كارى طاقت فرسا و مشقّت دار و حرج هم مراتبى دارد و موارد بكار بردن اينها متفاوت است كه بايد مورد توجه قرار داد، و اثر مترتب كرد.
(صفحه 69)

احكام اموات

غسل، كفن و دفن

سؤال 199 :شخصى اهل نماز و روزه نبوده ولى انكار هم نمى كرده، آيا احكام اموات ديگر مسلمانان براى او هست؟
جواب: بلى، تمام احكام جارى است، هرچند ميت فاسق است.

سؤال 200 :كسى كه غسل مس ميت برايش واجب باشد مى تواند ميت ديگرى را غسل دهد و چرا سدر و كافور در غسل ميت استعمال مى شود؟
جواب: بلى، مى تواند ميت ديگر را غسل دهد و احكام شرع تعبّدى است و شايد از مصالح آن نظافت خاص باشد.

سؤال 201 :شخصى بدون وصيت و با داشتن صغير فوت كرده، ولى براى خود كفنى كه مشتمل بر قطعات اضافى و مستحبى است مهيا كرده، آيا چون وصيت نكرده و صغير دارد بايد به قدر واجب كفن اكتفا كرد، يا قطعات مستحبى را به او بپوشانند؟
جواب: تعيين و مشخص كردن كفن به منزله وصيت است و اگر زايد بر ثلث نباشد قطعات مستحبى را جدا نكنند.

سؤال 202 :بچه در شكم مادر بوده و هر دو فوت كرده اند، آيا لازم است بچه را بيرون آورند و جدا غسل دهند؟
(صفحه 70)
جواب: بايد مادر را با همان حال غسل دهند و كفن كنند و مانند زنهاى غير حامله دفن كنند و بيرون آوردن بچه جايز نيست.

سؤال 203 :شخصى دندان عاريه داشته و فوت كرده، آيا بايد دندانها را از دهان او بيرون بياوريم يا به همان حال او را غسل دهيم و دفن كنيم؟
جواب: در صورتى كه براى ميت اذيت نباشد مى توانند دندانها را بيرون بياورند ولى اگر صدمه داشته باشد به همان حال او را غسل دهند.

سؤال 204 :فردى تصادف مى كند و پايش مى شكند هنگامى كه او را عمل مى كنند ميله طلا در پاى او مى گذارند، آيا بعد از فوت مى توان او را عمل كرد و ميله طلا را خارج كرد. در صورتى كه روكش دندان طلا يا دندان طلا داشته باشد چه حكمى دارد؟
جواب: اگر درآوردن ميله طلا بدون شكافتن پا ممكن نباشد خارج كردن آن جايز نيست، كندن دندان هم جايز نيست، بله اگر دندان مصنوعى باشد كه به راحتى مى توانند از دهان مرده درآورند اشكالى ندارد.

سؤال 205 :خانمى در حين وضع حمل در حالى كه سر بچه از رحم خارج شده فوت كرده و بچه هم در همان حال مرده است. نسبت به غسل و كفن و دفن مادر و بچه چه بايد كرد؟
جواب: در صورتى كه خارج كردن بچه موجب مثله شدن او يا مادر نشود بچه را از رحم خارج كنند و جداى از هم غسل دهند و كفن كنند. وگرنه آنها را به همان حال با هم غسل دهند و كفن و دفن كنند و احتياط اين است كه سر بچه را نيز جدا غسل دهند.

سؤال 206 :خانمى فوت كرده و حامله بوده ولى يقين به زنده بودن يا مرده بودن حمل نيست، وظيفه چيست؟
جواب: بايد صبر كنند تا معلوم شود و اگر احتمال عقلايى به زنده بودن بچه داده شود شكم مادر را بشكافند و بچه را درآورند. چون حفظ نفس محترمه واجب است.

سؤال 207 :آيا كفن كردن با كفنهايى كه روى آن سوره هايى از قرآن مثل يس و غيره
(صفحه 71)
نوشته شده و احتمال نجس شدن هم دارد اشكال دارد؟
جواب: مانعى ندارد.

غسل دادن مصدومين و مجروحين

سؤال 208 :شخصى در اثر حادثه رانندگى فوت شده و براى غسل خون بدنش به هيچ وجه قطع نمى شود، وظيفه چيست؟
جواب: در صورت امكان صبر كنند تا خون قطع شود و گرنه جاهايى را كه خون مى آيد به وسيله چسب يا چيز ديگرى مسدود كنند و جلوى خون را بگيرند و غسل دهند و اگر ممكن نشد به همان حال با آب جارى و يا كر غسل دهند. به اين طريق كه آب سدر و كافور را در ظرفى بريزند و آب لوله را كه در حكم جارى است بوسيله شلنگ به آن ظرف متصل كنند و به بدن ميت بريزند و غسل دهند، يا مقدارى سدر و كافور در آب بريزند به مقدارى كه آب مضاف نشود و آب سدر و آب كافور به او صدق كند و ميت را داخل آن فرو ببرند و به ترتيب غسل دهند ـ همانگونه كه در توضيح المسائل ذكر شده ـ و احتياط اين است كه پس از غسل مواضع تيمم را خشك كنند و تيمم هم بدهند.

سؤال 209 :جسدى در اثر حادثه اى مجروح شده، نه با چسب و نه با گچ و نه به وسيله ديگرى مى توان جلوى خون را گرفت، آيا چنين جسدى را در كيسه پلاستيكى بگذاريم و از روى پلاستيك، لنگ و پيراهن و سراسرى را بپوشانيم صحيح است؟ چون بدون پلاستيك كفن هرمقدار باشد، خونى مى شود.
جواب: در صورتى كه به غير از اين نحو ممكن نيست، همان كار را پس از غسل يا تيمم انجام دهيد.

سؤال 210 :شخصى در اثر تصادف به كلّى سر و سينه و شكم او از بين رفته، وظيفه چيست؟
جواب: هر قسمتى كه استخوان در او باشد، آن را غسل دهند و در پارچه اى بپيچند و دفن كنند و اگر سينه باشد كه قلب در آن موجود باشد علاوه بر غسل و
(صفحه 72)
كفن، نماز هم بر آن بخوانند.

سؤال 211 :شخصى در يك حادثه رانندگى كشته شده و سر او از بين رفته و تمام بدنش له شده، او را در كيسه اى گذاشته اند، اكنون وظيفه نسبت به غسل او چيست؟
جواب: اگر غسل دادن او موجب تفرق و متلاشى شدن اعضا نمى شود، او را غسل دهند و در غير اين صورت اگر دستهاى او هست، دستها را تيمم بدهند و اگر سر و دستها قابل غسل و تيمم نيست، غسل و تيمم هردو ساقط است، با همان كيسه نماز بخوانند و دفن كنند.

سؤال 212 :شخصى در آب خفه شده و مدتى در آب مانده و بدنش متورم شده، در رابطه با غسلش چه بايد كرد؟
جواب: اگر با غسل دادن، اعضاى ميت متفرق و پراكنده نمى شود، غسل دهند و اگر متفرق مى شود تيمم دهند.

سؤال 213 :جنينى را كه بيش از چهار ماه داشته به ناچار قطعه قطعه كرده اند و از رحم خارج كرده اند، وظيفه چيست؟
جواب: قطعاتى كه استخوان ندارد، به همان صورت در پارچه اى بپيچيد و دفن كنيد ولى قطعاتى كه استخوان دارد و سينه و قلب در آنها است غسل دهيد و كفن كنيد و دفن كنيد.

سؤال 214 :جنازه اى را كالبد شكافى كرده اند، پس از آن بدن را دوخته اند، مقدارى از پوست مخفى و دوخته شده، بطورى كه آب به تمام پوست نمى رسد، چه بايد كرد؟
جواب: در فرض سؤال ميت را به همان نحو كه هست غسل دهند و احتياطاً تيمم هم بدهند.

روش تيمّم دادن ميت

سؤال 215 :در مواردى كه بايد ميت تيمم داده شود چگونه بايد او را تيمم داد؟
جواب: كسى كه مى خواهد او را تيمم دهد بايد دست خود را به زمين بزند و به