رساله توضيح المسائل

مقدارى را كه مى تواند نشسته بخواند و نيز اگر مى تواند بايستد بايد مقدارى را كه مى تواند ايستاده بخواند ولى تا بدنش آرام نگرفته بايد چيزى از واجبات نماز را نخواند.

مسأله : كسى كه مى تواند بايستد اگر بترسد كه به واسطه ايستادن مريض شود يا ضررى به او برسد مى تواند نشسته نماز بخواند و اگر از نشستن هم بترسد مى تواند خوابيده نماز بخواند.

مسأله : اگر اطمينان دارد كه تا آخر وقت عذر او برطرف شده و مى تواند ايستاده نماز بخواند به احتياط واجب بايد صبر كند تا آخر وقت كه اگر توانست ايستاده نماز بخواند و اگر ممكن نشد نشسته بخواند، اما اگر احتمال بدهد كه تا آخر وقت عذر او برطرف مى شود بهتر است تا آخر وقت صبر كند.

مسأله : مستحب است در حال ايستادن بدن را راست نگهدارد، شانه ها را پائين بيندازد، دستها را روى رانها بگذارد، انگشتها را بهم بچسباند، جاى سجده را نگاه كند، سنگينى بدن را به طور مساوى روى دو پا بيندازد، با خضوع و خشوع باشد، پاها را پس و پيش نگذارد، اگر مرد است پاها را از سه انگشت باز تا يك وجب فاصله دهد، و اگر زن است پاها را به هم بچسباند.

(قـرائـت)

مسأله : در ركعت اول و دوم نمازهاى واجب يوميه، انسان بايد اول حمد و بعد از آن يك سوره تمام بخواند.

مسأله : اگر وقت نماز تنگ باشد يا انسان ناچار شود كه سوره را نخواند مثلاً بترسد كه اگر سوره را بخواند دزد يا درنده يا چيز ديگرى به او صدمه بزند نبايد سوره را بخواند و اگر در كارى عجله داشته باشد مى تواند سوره را نخواند.

مسأله : اگر عمداً سوره را پيش از حمد بخواند نمازش باطل است و اگر اشتباهاً سوره را پيش از حمد بخواند و در بين آن يادش بيايد بايد سوره را رها كنند و بعد از خواندن حمد سوره را از اول بخواند.

مسأله : اگر حمد و سوره يا يكى از آنها را فراموش كند و بعد از رسيدن به ركوع

بفهمد نمازش صحيح است.

مسأله : اگر پيش از آنكه براى ركوع خم شود بفهمد كه حمد و سوره را نخوانده بايد بخواند و اگر بفهمد سوره را نخوانده بايد فقط سوره را بخواند ولى اگر بفهمد حمد تنها را نخوانده بايد اول حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند و نيز اگر خم شود و پيش از آنكه به ركوع برسد بفهمد حمد و سوره يا سوره تنها و يا حمد تنها را نخوانده بايد بايستد و به همين دستور عمل نمايد.

مسأله : اگر در نماز واجب، يكى از چهار سوره اى را كه آيه سجده دارد و در مسأله «1105» گفته مى شود عمداً بخواند نمازش باطل است.

مسأله : اگر اشتباهاً مشغول خواندن سوره اى شود كه سجده واجب دارد چنانچه پيش از رسيدن به آيه سجده بفهمد بايد آن سوره را رها كند و سوره ديگر بخواند و اگر بعد از خواندن آيه سجده بفهمد بايد در بين نماز بنابر احتياط با اشاره، سجده آن را بجا آورد و به همان سوره كه خوانده مى تواند اكتفا نمايد.

مسأله : اگر در نماز آيه سجده را بشنود و به اشاره سجده كند نمازش صحيح است.

مسأله : در نماز مستحبى خواندن سوره لازم نيست اگرچه آن نماز به واسطه نذر كردن واجب شده باشد ولى در بعضى از نمازهاى مستحبّى مثل نماز وحشت كه سوره مخصوصى دارد اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار كرده باشد بايد همان سوره را بخواند هر چند به نصف آن نرسيده باشد.

مسأله ـ در نماز جمعه و در نماز ظهر روز جمعه مستحب است در ركعت اول بعد از حمد سوره جمعه و در ركعت دوّم بعد از حمد سوره منافقين بخواند و اگر مشغول يكى از اينها شود بنابر احتياط واجب نمى تواند آن را رها كند و سوره ديگر بخواند.

مسأله : اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره قل هوالله احد يا سوره قل يا أيها الكافرون شود نمى تواند آن را رها كند و سوره ديگر بخواند، ولى در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه اگر از روى فراموشى به جاى سوره جمعه و منافقين يكى از اين دو سوره را بخواند تا به نصف نرسيده مى تواند آن را رها كند و سوره جمعه و منافقين را بخواند.

مسأله : اگر در نماز جمعه يا نماز ظهر روز جمعه عمداً سوره قل هوالله احد يا سوره قل يا أيها الكافرون بخواند اگرچه به نصف نرسيده باشد بنابر احتياط واجب نمى تواند آن را رها كند و سوره جمعه و منافقين را بخواند.

مسأله : اگر در نماز، غير سوره قل هوالله احد و قل يا أيها الكافرون سوره ديگرى بخواند تا به نصف نرسيده مى تواند رها كند و سوره ديگرى بخواند.

مسأله : اگر مقدارى از سوره را فراموش كند يا از روى ناچارى مثلاً به واسطه تنگى وقت يا جهت ديگر نشود آن را تمام كند مى تواند آن سوره را رها كند و سوره ديگرى بخواند اگرچه از نصف گذشته باشد يا سوره اى را كه مى خواند قل هوالله احد يا قل يا أيها الكافرون باشد.

مسأله : بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند، و بر مرد و زن واجب است حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند.

مسأله : مرد بايد در نماز صبح و مغرب و عشا مواظب باشد كه تمام كلمات حمد و سوره حتى حرف آخر آنها را بلند بخواند.

مسأله : زن مى تواند حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند يا آهسته بخواند ولى اگر نامحرم صدايش را بشنود بنابر احتياط واجب بايد آهسته بخواند.

مسأله : اگر در جائى كه بايد نماز را بلند خواند عمداً آهسته بخواند يا در جائى كه بايد آهسته خواند عمداً بلند بخواند نمازش باطل است ولى اگر از روى فراموشى يا ندانستن مسأله باشد صحيح است و اگر در بين خواندن حمد و سوره هم بفهمد اشتباه كرده لازم نيست مقدارى را كه خوانده دوباره بخواند.

مسأله : اگر كسى در خواندن حمد و سوره بيشتر از معمول صدايش را بلند كند مثل آنكه آنها را با فرياد بخواند نمازش باطل است.

مسأله : انسان بايد نماز را ياد بگيرد كه غلط نخواند و كسى كه به هيچ قسم نمى تواند صحيح آن را ياد بگيرد بايد هرطور كه مى تواند بخواند و احتياط مستحب آن است كه نماز را به جماعت بجا آورد.

مسأله : كسى كه حمد و سوره و چيزهاى ديگر نماز را به خوبى نمى داند و

مى تواند ياد بگيرد چنانچه وقت نماز وسعت دارد بايد ياد بگيرد و اگر وقت تنگ است بنابر احتياط واجب در صورتى كه ممكن باشد بايد نمازش را به جماعت بخواند.

مسأله : احتياط مستحب آن است كه براى ياد دادن واجبات نماز مزد نگيرد ولى براى مستحبات آن اشكال ندارد.

مسأله : اگر يكى از كلمات حمد يا سوره را نداند يا عمداً آن را نگويد يا به جاى حرفى حرف ديگر بگويد مثلاً به جاى (ض) (ظ) بگويد يا جائى كه بايد بدون زير و زِبَر خوانده شود زير و زبر بدهد يا تشديد را نگويد نماز او باطل است.

مسأله : اگر اطمينان داشته باشد كه حمد و سوره و اذكار واجب نماز را به صورت صحيح مى خواند و بعد متوجه شود كه غلط بوده نمازهايى را كه خوانده صحيح است و قضا ندارد هرچند احتياط مستحب آن است كه قضا كند. اما اگر احتمال غلط بودن حمد و سوره و ساير اذكار واجب نماز را مى داده و سهل انگارى كرده و نماز خوانده و بعد متوجه شده كه غلط بوده نمى تواند به نمازهايى كه خوانده اكتفا كند. و اگر به جهت لهجه خاصى كه دارد نتواند نماز خود را به صورت عربى صحيح بخواند به همان مقدار كه قدرت دارد بخواند و صحيح است.

مسأله : اگر زير و زِبَر كلمه اى را نداند بايد ياد بگيرد ولى اگر كلمه اى را كه وقف كردن آخر آن جايز است هميشه وقف كند ياد گرفتن زير و زبر آن لازم نيست و نيز اگر نداند مثلا كلمه اى به (س) است يا به (ص) بايد ياد بگيرد و چنانچه دو جور يا بيشتر بخواند كه يكى از آن دو غلط و داخل در كلام زائد است مثل آنكه در اهدناالصراط المستقيم، مستقيم را يك مرتبه با سين و يك مرتبه با صاد بخواند نمازش باطل است.

مسأله : اگر در كلمه اى واو باشد و حرف قبل از واو در آن كلمه ضمه داشته باشد و حرف بعد از واو در آن كلمه همزه (ء) باشد مثل كلمه سوء بهتر است آن واو را مد بدهد يعنى آن را بكشد و همچنين اگر در كلمه اى الف باشد و حرف قبل از الف در آن كلمه زبر داشته باشد و حرف بعد از الف در آن كلمه همزه باشد مثل جاء بهتر است الف آن را بكشد و نيز اگر در كلمه اى (ى) باشد و حرف قبل از (ى) در آن كلمه زير داشته باشد و حرف بعد از (ى) در آن كلمه همزه باشد مثل جىء بهتر آن است (ى) را با مد بخواند و

اگر بعد از اين واو و الف و (ى) به جاى همزه (ء) حرفى باشد كه ساكن است يعنى زير و زبر و ضمه ندارد باز هم بهتر آن است كه اين سه حرف را با مد بخواند مثلاً در ولاالضّالّين كه بعد از الف حرف لام ساكن است بهتر آن است كه الف آن را با مد بخواند.

مسأله : اقوى اين است كه لازم نيست در نماز وقف به سكون و وصل به حركت را مراعات نمايد لذا اگر زير يا زبر يا پيش آخر كلمه اى را بگويد و بين آن كلمه و كلمه بعدش فاصله دهد مثلاً بگويد الرحمن الرحيم و ميم الرحيم را زير بدهد و بعد قدرى فاصله دهد و بگويد مالك يوم الدين. يا اين كه زير يا زبر يا پيش كلمه اى را نگويد و آن كلمه را به كلمه بعد بچسباند مثل آنكه بگويد الرحمن الرحيم و ميم الرحيم را زير ندهد و فوراً مالك يوم الدين را بگويد نماز باطل نيست.

مسأله : در ركعت سوم و چهارم نماز مى تواند فقط يك حمد بخواند يا سه مرتبه تسبيحات اربعه بگويد يعنى سه مرتبه بگويد سُبْحانَ اللهِ وَالْحَمْدُللهِ وَلااِلهَ اِلاّاللهُ وَاللهُ اَكْبَرَ و احتياط واجب آن است كه سه مرتبه تسبيحات اربعه را بگويد و مى تواند در يك ركعت حمد و در ركعت ديگر تسبيحات بگويد و بهتر است در هر دو ركعت تسبيحات بخواند.

مسأله : در تنگى وقت بايد تسبيحات اربعه را يك مرتبه بگويد.

مسأله : بر مرد و زن واجب است كه در ركعت سوّم و چهارم نماز، حمد و تسبيحات را آهسته بخواند.

مسأله : اگر در ركعت سوّم و چهارم، حمد بخواند بنابر احتياط واجب بايد بسم الله آن را هم آهسته بگويد خصوصاً براى مأموم و كسى كه نمازش را فرادا مى خواند.

مسأله : كسى كه نمى تواند تسبيحات را ياد بگيرد يا درست يا صحيح بخواند بايد در ركعت سوّم و چهارم حمد بخواند.

مسأله : كسى كه در دو ركعت اوّل نماز به خيال اينكه دو ركعت آخر است تسبيحات بگويد چنانچه پيش از ركوع بفهمد بايد حمد و سوره را بخواند، و بنابر احتياط مستحب بعد از نماز سجده سهو براى تسبيحات زيادى انجام بدهد و اگر در ركوع بفهمد نمازش صحيح است.

مسأله : اگر در دو ركعت آخر نماز به خيال اينكه در دو ركعت اول است حمد