رساله توضيح المسائل

بخواند و دوباره به ركوع رود.

مسأله : اگر در يكى از كارهاى نافله شك كند خواه ركن باشد يا غير ركن چنانچه محل آن نگذشته بايد بجا آورد و اگر محل آن گذشته به شك خود اعتنا نكند.

مسأله : اگر در نماز مستحبى دو ركعتى گمانش به سه ركعت يا بيشتر برود يا گمانش به دو ركعت يا كمتر برود بايد به همان گمان عمل كند مگر آنكه موجب بطلان باشد كه در اين صورت گمان حكم شك را دارد مثلاً اگر گمانش به يك ركعت مى رود احتياطاً بايد يك ركعت ديگر بخواند.

مسأله : اگر در نماز نافله كارى كند كه براى آن سجده سهو واجب مى شود يا يك سجده يا تشهد را فراموش كند لازم نيست بعد از نماز سجده سهو يا قضاى سجده و تشهد را بجا آورد.

مسأله : اگر شك كند كه نماز مستحبى را خوانده يا نه چنانچه آن نماز مثل نماز جعفر طيار وقت معين نداشته باشد بنا بگذارد كه نخوانده است. و همچنين است اگر مثل نافله يوميه، وقت معين داشته باشد و پيش از گذشتن وقت آن شك كند كه آن را بجا آورده يا نه ولى اگر بعد از گذشت وقت شك كند كه خوانده است يا نه به شك خود اعتنا نكند.

(شكهاى صحيح)

مسأله : در نُه صورت اگر در شماره ركعتهاى نماز چهار ركعتى شك كند بايد فكر نمايد پس اگر يقين يا گمان به يك طرف شك پيدا كرد بايد همان طرف را بگيرد و نماز را تمام كند وگرنه به دستورهائى كه گفته مى شود عمل نمايد و آن نه صورت از اين قرار است:

اوّل: آنكه بعد از سر برداشتن از سجده دوّم شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت كه بايد بنا بگذارد سه ركعت خوانده و يك ركعت ديگر بخواند و نماز را تمام كند و بعد از نماز يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته به دستورى كه بعداً گفته مى شود بجا آورد.

دوّم: شك بين دو و چهار ركعت بعد از سر برداشتن از سجده دوّم كه بايد بنا بگذارد

كه چهار ركعت خوانده و نماز را تمام كند و بعد از نماز، دو ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند.

سوّم: شك بين دو و سه و چهار ركعت بعد از سر برداشتن از سجده دوّم، كه بايد بنا بگذارد كه چهار ركعت خوانده و نماز را تمام كند و بعد از نماز، دو ركعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو ركعت نماز احتياط نشسته بجا آورد، ولى اگر بعد از سجده اوّل يا پيش از سر برداشتن از سجده دوّم يكى از اين سه شك برايش پيش آيد نماز را دوباره بخواند.

چهارم: شك بين چهار و پنج ركعت بعد از سربرداشتن از سجده دوّم، كه بايد بنا بگذارد چهار ركعت خوانده و نماز را تمام كند و بعد از نماز، دو سجده سهو بجا آورد. پنجم: شك بين سه و چهار ركعت، كه در هر جاى نماز باشد بايد بنابر چهار ركعت بگذارد و نماز را تمام كند و بعد از نماز، يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نماز احتياط نشسته بجا آورد.

ششم: شك بين چهار و پنج ركعت در حال ايستاده، كه بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته بجا آورد.

هفتم: شك بين سه و پنج ركعت در حال ايستاده، كه بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو ركعت نماز احتياط ايستاده بجا آورد.

هشتم: شك بين سه و چهار و پنج ركعت در حال ايستاده، كه بايد بنشيند و تشهد بخواند و بعد از سلام نماز، دو ركعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو ركعت نماز احتياط نشسته بجا آورد.

نهم: شك بين پنج و شش ركعت در حال ايستاده، كه بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و سجده سهو بجا آورد.

مسأله : اگر يكى از شكهاى صحيح براى انسان پيش آيد نبايد نماز را بشكند و چنانچه نماز را بشكند معصيت كرده است. پس اگر پيش از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند مثل روگرداندن از قبله نماز را از سر گيرد نماز دوّمش هم باطل است و اگر بعد از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند مشغول نماز شود نماز دوّمش صحيح است.

مسأله : اگر يكى از شكهائى كه نماز احتياط براى آنها واجب است در نماز پيش

آيد چنانچه انسان نماز را تمام كند و بدون خواندن نماز احتياط نماز را از سر بگيرد معصيت كرده است. پس اگر پيش از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند نماز را از سر گرفته باشد نماز دوّمش هم باطل است و اگر بعد از انجام كارى كه نماز را باطل مى كند مشغول نماز شده نماز دومش صحيح است.

مسأله : وقتى يكى از شكهاى صحيح براى انسان پيش آيد چنانچه گفته شد بايد فوراً فكر كند پس اگر چيزهائى كه به واسطه آنها ممكن است يقين يا گمان به يك طرف شك پيدا شود براى او پيش نيايد شك او از بين نمى رود و چنانچه كمى بعد هم فكر كند اشكال ندارد; مثلاً اگر در سجده شك كند مى تواند تا بعد از سجده، فكر كردن را تأخير بيندازد.

مسأله : اگر اول گمانش به يك طرف بيشتر باشد بعد دو طرف در نظر او مساوى شود بايد به دستور شك عمل نمايد و اگر اول دو طرف در نظر او مساوى باشد و به طرفى كه وظيفه اوست بنا بگذارد، بعد گمانش به طرف ديگر برود بايد همان طرف را بگيرد و نماز را تمام كند.

مسأله : كسى كه نمى داند گمانش به يك طرف بيشتر است يا هردو طرف در نظر او مساوى است طبق وظيفه شك عمل مى نمايد.

مسأله : اگر بعد از نماز بفهمد در بين نماز حال ترديدى داشته كه مثلاً دو ركعت خوانده يا سه ركعت و بنا را بر سه گذاشته ولى نداند كه اين بنا را روى گمانش به خواندن سه ركعت بوده يا از باب اين بوده كه هردو طرف در نظر او مساوى بوده بايد به احتياط واجب نماز احتياط را بخواند.

مسأله : اگر موقعى كه تشهد مى خواند يا بعد از ايستادن شك كند كه دو سجده را بجا آورده يا نه و در همان موقع يكى از شكهائى كه اگر بعد از تمام شدن دو سجده اتفاق بيفتد صحيح مى باشد، براى او پيش آيد مثلاً شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت بايد به دستور آن شك عمل كند.

مسأله : اگر پيش از آنكه مشغول تشهّد شود يا در ركعتهائى كه تشهد ندارد پيش از ايستادن شك كند كه دو سجده را بجا آورده يا نه و در همان موقع يكى از شكهائى كه

بعد از تمام شدن دو سجده صحيح است برايش پيش آيد، نمازش باطل است.

مسأله : اگر موقعى كه ايستاده بين 3 و 4 يا بين 3 و 4 و 5 ركعت شك كند و يادش بيايد كه دو سجده از ركعت پيش بجا نياورده نمازش باطل است.

مسأله : اگر شك او از بين برود و شك ديگرى برايش پيش آيد مثلاً اول شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت بعد شك كند كه سه ركعت خوانده يا چهار ركعت، بايد به دستور شك دوّم عمل نمايد.

مسأله : اگر بعد از نماز شك كند كه در نماز مثلاً بين دو و چهار ركعت شك كرده يا بين سه و چهار ركعت، احتياط واجب آن است كه به دستور هردو عمل كند و نماز را هم دوباره بخواند.

مسأله : اگر بعد از نماز بفهمد كه در نماز شكى براى او پيش آمده ولى نداند كه از شكهاى باطل بوده يا از شكهاى صحيح و اگر از شكهاى صحيح بوده كدام قسم آن بوده است، بنابر احتياط واجب بايد به دستور شكهائى كه صحيح بوده و احتمال مى داده عمل كند و نماز را هم دوباره بخواند.

مسأله : كسى كه نشسته نماز مى خواند اگر شكى كند كه بايد براى آن يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته بخواند، بايد يك ركعت نشسته بجا آورد و اگر شكى كند كه بايد براى آن، دو ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند بايد دو ركعت نشسته بجا آورد.

مسأله : كسى كه ايستاده نماز مى خواند اگر موقع خواندن نماز احتياط از ايستادن عاجز شود و مجبور شود نشسته نماز بخواند بايد طبق آنچه در مسأله قبل آمده به تعداد ركعاتى كه بايد ايستاده بخواند نشسته بخواند.

مسأله : كسى كه نشسته نماز مى خواند اگر موقع خواندن نماز احتياط بتواند بايستد بايد به وظيفه كسى كه نماز را ايستاده مى خواند عمل كند.

(نماز احتياط)

مسأله : كسى كه نماز احتياط بر او واجب است بعد از سلام نماز بايد فوراً نيّت

نماز احتياط كند و تكبير بگويد و حمد را بخواند و به ركوع رود و دو سجده نمايد پس اگر يك ركعت نماز احتياط بر او واجب است بعد از دو سجده تشهد بخواند و سلام دهد، و اگر دو ركعت نماز احتياط بر او واجب است بعد از دو سجده يك ركعت ديگر مثل ركعت اول بجا آورد و بعد از تشهد سلام دهد.

مسأله : نماز احتياط سوره و قنوت ندارد و بايد آن را آهسته بخواند و نيت آن را به زبان نياورد، و احتياط واجب آن است كه بسم الله آن را هم آهسته بگويد.

مسأله : اگر پيش از خواندن نماز احتياط بفهمد نمازى را كه خوانده درست بوده لازم نيست نماز احتياط را بخواند و اگر در بين نماز احتياط بفهمد لازم نيست آن را تمام نمايد.

مسأله : اگر پيش از خواندن نماز احتياط بفهمد كه ركعتهاى نمازش كم بوده چنانچه كارى كه نماز را باطل مى كند انجام نداده بايد آنچه را از نماز نخوانده بخواند و براى سلام بى جا دو سجده سهو بجا آورد و اگر كارى كه نماز را باطل مى كند انجام داده مثلاً پشت به قبله كرده بايد نماز را دوباره بجا آورد.

مسأله : اگر بعد از نماز احتياط بفهمد كسرى نمازش به مقدار نماز احتياط بوده مثلاً در شك بين سه و چهار يك ركعت نماز احتياط بخواند بعد بفهمد نمازش را سه ركعت خوانده نمازش صحيح است.

مسأله : اگر بعد از خواندن نماز احتياط بفهمد كسرى نماز كمتر از نماز احتياط بوده مثلاً در شك بين دو و چهار دو ركعت نماز احتياط بخواند بعد بفهمد نماز را سه ركعت خوانده بايد نماز را دوباره بخواند.

مسأله : اگر بعد از خواندن نماز احتياط بفهمد كسرى نمازش بيشتر از نماز احتياط بوده مثلاً در شك بين سه و چهار يك ركعت نماز احتياط بخواند بعد بفهمد نماز را دو ركعت خوانده چنانچه بعد از نماز احتياط كارى كه نماز را باطل مى كند انجام داده مثلاً پشت به قبله كرده بايد نماز را دوباره بخواند و اگر كارى كه نماز را باطل مى كند انجام نداده بايد كسرى نمازش را بجا آورد و احتياط اين است كه اصل نماز را هم دوباره بخواند.