رساله توضيح المسائل

ـ عمو و عمه كه از جانب پدر منتسب به ميت هستند سهم الارث پدر يعنى 32 اصل مال را ارث مى برند كه طبق مسائل 2913 تا 2917 بين آنان تقسيم مى شود و دايى و خاله كه از جانب مادر به ميت انتساب دارند سهم الارث او يعنى 31 از اصل مال ارث مى برند كه طبق مسائل 2919 تا 2923 بين آنان تقسيم مى شود.

مسأله : اگروارث ميت علاوه برچند عمو وعمه ودايى وخاله همسرميت نيز باشد:

ـ همسر ميت اگر شوهر باشد 21 و اگر زن باشد 41 ارث ميبرد و 31 اصل مال ميت به دايى و خاله مى رسد كه طبق مسائل 2919 تا 2923 بين آنان تقسيم مى شود و بقيه مال بين عمو و عمه طبق مسائل 2913 تا 2917 تقسيم مى شود.

ـ توجه به اين نكته لازم است كه سهم همسر از سهم دايى وخاله كسر نمى شود و تنها از سهم عمو و عمه كسر مى شود.

مسأله : اگر هيچيك از عمو وعمه و دايى. خاله ميت زنده نباشند فرزندان آنان جايگزين آنها شده و سهم الارث آنها را بر فرض اينكه پدرشان زنده باشد مى برند منتهى فرزندان عمو وعمه سهم خود رابه نحوى تقسيم مى كنند كه هر پسر دو برابر دختر ارث ببرد اما بين فرزندان دايى و خاله مال بالسويه تقسيم مى شود.

مسأله : اگر هيچيك از عمو وعمه و دايى و خاله و فرزندان آنان زنده نباشند عمو و عمه ودايى و خاله پدر يا مادر ميت از او ارث مى برند واگر اينها هم زنده نباشند فرزندان آنان ارث مى برند.

مسأله : وارث ميت فقط عموى پدرى ميت و پسر عموى پدر و مادرى ميت باشند ارث به پسر عموى پدر و مادرى مى رسد و عموى پدرى ميت ارث نمى برد و اين تنها مورد استثناء از قاعده كلى است كه در مساله قبل بيان شد البته اين در موردى است كه ميت عموى پدر و مادرى يا عموى مادرى يا دايى يا عمه نداشته باشد.

(ارث زن وشوهر)

مسأله : اگر زنى كه اولاد ندارد بميرد و شوهر داشته باشد نصف تمام مال او به شوهر مى رسد و بقيه مال او به ورثه ديگر طبق مسائل گذشته مى رسد و در اين مسئله

فرقى نمى كند كه شوهر اولاد داشته باشد يا نداشته باشد.

مسأله : اگر زنى كه فرزند داشته باشد بميرد سهم شوهر او 41 تمام مال ميت مى شود بقيه اموال او به ورثه ديگر وفرقى نمى كند كه فرزندان زن از اين مرد باشد يا شوهر ديگر و فرقى نمى كند كه شوهر فرزند داشته باشد يا خير.

مسأله : اگر مردى كه فرزند ندارد بميرد و فرزند نداشته باشد 41 اموال او به زن او و بقيه اموال او به ورثه ديگر مى رسد كه طبق مسائل سابق بين آنان تقسيم مى شود و اگر ميت فرزند داشته باشد سهم زن 81 اموال او مى شود.

مسأله : در كليه مسائل سابق كه سهم الارث زن بيان شد:

الف: زن از اموال منقول شوهر ارث مى برد.

ب: زن از قيمت تاسيسات و ساختمان و درختان ارث مى برد ولى از عين آنها ارث نمى برد.

ج: زن از زمين هاى شوهر خود به طور كلى (نه از اصل ونه از قيمت) ارث نمى برد.

مسأله : براى قيمت گذارى درختان و ساختمان و تاسيسات مى توانند همانطور كه قيمت گذاران امروزه براى تقويم كل زمين و ساختمان عمل مى كنند يعنى زمين را جداگانه و درختان و تاسيسات و ساختمان را هم جداگانه قيمت كنند و نمى توانند به واسطه اينكه زن از زمين ارث نميبرد از قيمت درختان و تاسيسات وساختمان كسر كنند.

مسأله : چاه و مجرى آب قنات و آبى كه به تدريج از قنات يا چاه خارج مى شود هم حكم زمين را دارد و زن از آن ارث نمى برد.

ـ بلى از آبى كه در هنگام فوت ميت درچاه يا منشاء قنات وجود دارد مثل ميوه درخت ارث مى برد.

ـ زن از تمام تاسيسات و اجزاء ساختمان مثل كنتور آب و برق و گاز سيم كشى و لوله كشى و چيزهاى كه معمولا در خريد خانه همراه خانه معامله شده و عرفا جزء خانه محسوب مى شود ارث مى برد.

مسأله : زن بنابر آنچه بيان شد تنها از قيمت اموال غير منقول ارث ميبرد لذا نمى تواند به مقدار سهم الارث خود عين اموال را مطالبه كند همانطور كه ساير ورثه هم

بايد پول اموال غير منقول را به زن بدهند البته اگر با هم مصالحه كنند مانعى ندارد.

مسأله : زن از قيمت اموال غير منقول در حال فوت متوفى ارث ميبرد بنابر اين اگر بعد از فوت ميت اموال افزايش قيمت داشت زن از قيمت افزوده شده ارث نميبرد همانطور كه از ساير نماءات و منافع ان ارث نميبرد البته در صورت افزايش قيمت مصالحه با زن ميت بسيار پسنديده است خصوصا اگر ندادن قيمت به جهت تاخير ورثه صورت گرفته باشد.

مسأله : اگر ميت بيش از يك زن داشته باشد:

الف: چنانچه ميت فرزند نداشته باشد 41 اموال ميت بين آنها بالسويه تقسيم ميشود.

ب: اگر ميت فرزند داشته باشد 81 اموال او بين زنها بالسويه تقسيم ميشود.

مسأله : اگر تنها وارث ميت همسر او باشد و هيچيك از ورثه ديگر در طبقات سه گانه نباشند

الف: اگر وارث شوهر باشد تمام مال ميت به او ميرسد

ب: اگر وارث فقط زن ميت باشد تنها 41 اموال ميت طبق بيان سابق به او ميرسد وبقيه مال ميت در اختيار مجتهد جامع الشرائط قرار مى گيرد.

مسأله : اگر زن مهريه خودش را نگرفته باشد ونبخشيده باشد بعد از مرگ شوهر ميتواند انرا مطالبه كتد و ورثه بايد از اصل مال ميت مهريه زن رامثل بقيه ديون ميت بدهند.

مسأله : آنچه مرد براى زن خريده وبه او هديه نموده ملك زن شده و جزءاموال ميت محسوب نميشود ولى آنچه خريده و در اختيار زن قرار داده مثل اكثر وسائل منزل جزءاموال او محسوب شده و بين ورثه تقسيم مى شود.

مسأله : اگر زن در طول زندگى مشترك كار كرده باشد يا مالى بدست آورده باشد ملك خودش ميباشد وجزء اموال شوهر محسوب نمى شود.

مسأله : اگر زن اموال يا حقوق خود را در اختيار شوهر قرار داده باشد

الف: اگر آنها را به شوهر بخشيده باشد نميتواند آنرا مطالبه كند.

ب: اگر اموال خود را در اختيار شوهر قرار داده باشد و شوهر آنرا مصرف كرده باشد نميتواند آنرا مطالبه كند.

ج: اگر اموال خود را در اختيار شوهر قرار داده باشد و شوهر آنرا مصرف نكرده باشد ميتواند آنرا مطالبه كند.

د: اگر اموال و حقوق خود را به شوهر قرض داده باشد ميتواند همان مبلغ را مطالبه كند.

هـ : اگر اموال وحقوق خود را به شوهر داده تا با آن چيزى را به شراكت بخرد در آن چيز با شوهر شريك ميباشد و حق دارد سهم شراكت خود را مطالبه كند

و: البته در تمام موارد مذكور احتياط اين است كه با ورثه ديگر مصالحه كنند.

(شرائط ارث زن و شوهر)

مسأله : زن و شوهر در صورتى كه ازدواج دايم نموده باشند از همديگر ارث ميبرند و اگر ازدواج موقت كرده باشند و لو مدت آن طولانى باشد از همديگر ارث نمى برند.

مسأله : زن و شوهر در صورتى كه ازدواجشان به هر علتى باطل باشد ولو آنها ندانند از همديگر ارث نميبرند

الف: اگر انسان در مرضى كه احتمال مرگ او ميرود ازدواج كند و با آن زن نزديكى نكند تا از دنيا برود اين ازدواج باطل است و زن از مرد ارث نميبرد همانطور كه استحقاق مهريه را هم ندارد

ب: اگر انسان با يكى از زنهايى كه ازدواج با آنها باطل است ازدواج كند ويكى از آنها بميرد از همديگر ارث نميبرند هر چند در صورت جهل به مسئله استحقاق مهر المثل داردو ميتواند آنرا مطالبه كند

ج: اگر زنى كه مريض است با مردازدواج كند ازدواج صحيح است ولو قبل از همبستر شدن زن بواسطه آن مرض بميرد شوهر از او ارث مى برد.

مسأله : در صورتى كه زن وشوهر طلاق گرفته باشند:

الف: اگر طلاق رجعى باشد و قبل از پايان عده زن يا شوهر بميرند ديگرى ازاو ارث مى برد.

ب: اگر طلاق بائن باشد از همديگر ارث نميبرند و لو هنوز عده تمام نشده باشد

ج: اگر شوهر در حال بيمارى زن خود را طلاق دهد وقبل از گذشتن دوازده ماه قمرى بميردزن از او با سه شرط زير ارث ميبرد:

ج ـ 1: هنوز ازدواج نكرده باشد.

ج ـ 2: شوهر زن را بدون در خواست او طلاق داده باشد.

ج ـ 3: شوهر بر اثر همان بيمارى مرده باشد.

مسأله : اگر زن طلاق خلع بگيرد يا مرد بر اثر ديگرى غير از بيمارى مذكور بميرد زن از او ارث نميبرد.

(مسائل متفرقه ارث)

مسأله : قران و شمشير و انگشتر و لباسى كه ميت براى پوشيدن تهيه نموده است ولو نپوشيده باشد به پسر بزرگتر ميت اختصاص دارد.

ـ اگر ميت چند قران يا شمشير يا انگشتر يا لباس داشته باشد همه آنها به پسر بزرگتر ميت ميرسد.

مسأله : اگر ميت قرض داشته باشد وقرض او بيشتر از تمام مال او باشد يا وصيت كرده باشد كه قرض او را از اين وسائل بدهند يا اين وسائل را به شخص ديگرى بدهند اين وسائل به پسر بزرگتر نميرسد.

مسأله : اگر ميت كافر باشد

الف: اگر تمام ورثه او هم كافر باشند ورثه طبق احكام ارث از او ارث مى برند.

ب: اگر بعضى از ورثه او مسلمان باشند و بعضى كافر فقط ورثه مسلمان او