دوّم: شنيدن از دو نفر عادل كه فتواى مجتهد را نقل مى كنند، و اكتفا به خبر دادن يك نفر عادل اشكال داردمگر آنكه از قول او علم يا اطمينان حاصل شود.

سوّم: ديدن فتوا در رساله مجتهد در صورتى كه انسان بدرستى آن رساله اطمينان داشته باشد يعنى بداند كه تمام رساله را خود مجتهد و يا افراد مورد وثوق وى ملاحظه نموده اند.

مسأله : تقليد فقط در واجبات و محرمات لازم است اما تقليد در مستحبات واجب نيست، مگر اينكه مستحبى باشد كه در آن احتمال وجوب باشد.

مسأله : تا انسان يقين نكند كه فتواى مجتهد عوض شده است مى تواند به آنچه در رساله نوشته شده عمل نمايد و اگر احتمال دهد كه فتواى وى عوض شده جستجو لازم نيست.

مسأله : باقى ماندن بر تقليد ميت جايز است در صورتيكه مجتهد ميت و مجتهد حىّ مساوى در علم باشند. و چنانچه يكى از آن دو اعلم باشد تقليد از اعلم لازم است. و در باقى ماندن بر تقليد ميت فرقى بين مسائلى كه عمل نموده و مسائلى كه عمل ننموده، وجود ندارد.

مسأله : رجوع كردن از مجتهد زنده به مجتهد زنده ديگر در صورت تساوى آنها جايز است، و اگر ديگرى اعلم باشد، رجوع به او واجب است.

مسأله : وقتى فتواى مرجع تقليد تغيير كرد عمل كردن مقلّد به فتواى قبلى جايز نيست ولى اگر فتواى قبلى مطابق احتياط باشد عمل به آن بنابر احتياط مانعى ندارد.

مسأله : اگر مكلّفى مدّتى عبادات خويش را بدون تقليد انجام داده و مقدار آن عبادات را نداند در اين صورت اگر بداند آن عبادات را مطابق با فتواى مجتهدى كه بايد از او تقليد مى كرده است، انجام داده، آن عبادات صحيح است و در غير اين صورت واجب است به مقدارى كه يقين به فوت آن دارد قضاء كند، البته در صورتى كه مرجع تقليد فعلى او قضا را واجب بداند، و احتياط مستحب اين است كه به مقدارى قضا كند كه علم به برائت ذمه پيدا كند.

مسأله : واجب است بر مكلف كه در مسأله لزوم «تقليد از اعلم» يا «عدم لزوم» آن از يك مجتهد اعلم تقليد نمايد.

مسأله : اگر مجتهدى در احكام عبادات اعلم باشد و مجتهد ديگرى در احكام معاملات، احتياط آن است كه مكلّف تقليد را تقسيم نمايد يعنى در عبادات از اوّلى و در معاملات از دوّمى تقليد نمايد.

مسأله : واجب است مكلف در زمانى كه در جستجوى اعلم است، به احتياط عمل كند.

مسأله : اگر مجتهد اعلم در مسأله اى فتوى دهد مقلد آن مجتهد نمى تواند در آن مسأله به فتواى ديگرى عمل بنمايد ولى اگر فتوى ندهد و احتياط واجب نمايد مقلد مى تواند يا به اين احتياط عمل كند يا به مجتهدى كه علم او از مجتهد اول كمتر يا مساوى است رجوع نمايد.

احكام طهارت
آب مطلق و مضاف

مسأله : آب يامطلق است يامضاف: آب مضاف آبى است كه آن رااز چيزى بگيرند، مثل آب هندوانه و گلاب، يا با چيزى مخلوط باشد، مثل آبى كه به قدرى با گل و مانند آن مخلوط شود كه ديگر به آن آب نگويند، و غير اينها آب مطلق است، و آن بر پنج قسم است: اوّل: آب كر. دوّم: آب قليل. سوّم آب جارى. چهارم: آب باران. پنجم: آب چاه.

(1ـ آب كُـرّ)

مسأله : آب كر مقدار آبى است كه اگر در ظرفى كه درازا و پهنا و گودى آن هريك سه وجب و نيم است بريزند آن ظرف را پر كند. و وزن آن از صد و بيست و هشت مَنِ تبريز بيست مثقال كمتر باشد.

مسأله : اگر عين نجس مانند بول و خون به آب كر برسد چنانچه به واسطه آن بو يا رنگ يا مزه آب تغيير كند آب نجس مى شود، و اگر تغيير نكند نجس نمى شود.

مسأله : اگر يكى از اوصاف آب كر به واسطه غير نجاست تغيير كند، نجس نمى شود.

مسأله : اگر عين نجس مانند خون به آبى كه بيشتر از كر است برسد و بو يا رنگ يا مزه قسمتى از آن را تغيير دهد، چنانچه مقدارى كه تغيير نكرده كمتر از كر باشد تمام آب نجس مى شود، و اگر به اندازه كر يا بيشتر باشد فقط مقدارى كه بو يا رنگ يا مزه آن تغيير كرده نجس است.

مسأله : آب فواره اگر متصل به كر باشد در صورتى كه قبل از قطره قطره شدن به آب نجس متصل شود و بنابر احتياط واجب با آن مخلوط شود آن را پاك مى كند ولى اگر بعد از قطره قطره شدن روى آب نجس بريزد، آن را پاك نمى كند.

مسأله : اگر چيز نجس را زير شيرى كه متصل به كر است بشويند، آبى كه از آن چيز مى ريزد اگر متصل به كر باشد و بو يا رنگ يا مزه نجاست نگرفته باشد پاك است.

مسأله : اگر مقدارى از آب كُر يخ ببندد و باقى آن به قدر كر نباشد چنانچه نجاست به آن برسد نجس مى شود، و هرقدر از يخ هم آب شود نجس است.

مسأله : آبى كه به اندازه كر بوده، اگر انسان شك كند از كر كمتر شده يا نه حكم آب كر را دارد; يعنى نجاست را پاك مى كند و اگر نجاستى هم به آن برسد نجس نمى شود. و آبى كه كمتر از كر بوده و انسان شك دارد به مقدار كر رسيده يا نه، حكم آب كر را ندارد.

مسأله : كر بودن آب به دو راه ثابت مى شود:

اوّل: خود انسان يقين يا اطمينان پيدا كند.

دوّم: دو مرد عادل خبر دهند. و در ثابت شدن آن به خبر ذواليد اشكال است.

(2 ـ آب قليل)

مسأله : آب قليل آبى است كه آب باران و چاه و جارى و كرّ نباشد.

مسأله : اگر آب قليل روى چيز نجس بريزد يا چيز نجس به آن برسد نجس مى شود ولى اگر از بالا روى چيز نجس بريزد مقدارى كه به آن چيز مى رسد نجس و هر چه بالاتر از آن است پاك مى باشد، و نيز اگر مثل فواره با فشار از پايين به بالا رود در صورتى كه نجاست به بالا برسد پائين نجس نمى شود و اگر نجاست به

پايين برسد بالا نجس مى شود.

مسأله : آب قليلى كه روى چيز نجس ريخته شود و از آن جدا گردد نجس است، و همچنين بنا بر اقوى بايد از آب قليلى هم كه بعد از برطرف شدن عين نجاست براى آب كشيدن چيز نجس روى آن مى ريزند و از آن جدا مى شود، اجتناب كنند. ولى آبى كه با آن مخرج بول و غائط را مى شويند با پنج شرط پاك است:

اوّل: آن كه بو يا رنگ يا مزه نجاست نگرفته باشد.

دوّم: نجاستى از خارج به آن نرسيده باشد.

سوّم:نجاست ديگرى مثل خون، با بول يا غائط بيرون نيامده باشد.

چهارم: ذرّه هاى غائط در آب پيدا نباشد.

پنجم: بيشتر از مقدار معمول، نجاست به اطراف مخرج نرسيده باشد.

(3ـ آب جارى)

مسأله : آب جارى آبى است كه داراى ماده است و جريان دارد مانند اين كه از زمين بجوشد و جريان داشته باشد، چون آب چشمه و قنات.

مسأله : آب جارى اگرچه كمتر از كر باشد، چنانچه نجاست به آن برسد تا وقتى بو يا رنگ يا مزه آن به واسطه نجاست تغيير نكرده، پاك است.

مسأله : اگر نجاستى به آب جارى برسد، مقدارى از آن كه بو يا رنگ يا مزه اش به واسطه نجاست تغيير كرده نجس است، و طرفى كه متصل به چشمه است اگرچه كمتر از كر باشد پاك است. و آبهاى ديگر نهر، اگر به اندازه كر باشد يا به واسطه آبى كه تغيير نكرده به آب طرف چشمه متصل باشد، پاك، وگرنه نجس است.

مسأله : آب چشمه اى كه جارى نيست ولى به گونه اى است كه اگر از آن بردارند همچنان مى جوشد; چنانچه نجاست به آن برسد، تا وقتى بو يا رنگ يا مزه آن به واسطه نجاست تغيير نكرده، پاك است.

مسأله : آبى كه كنار نهر ايستاده و متصل به آب جارى است، اگر نجاست به آن برسد تا وقتى بو يا رنگ يا مزه آن به واسطه نجاست تغيير نكرده پاك است.